ÎšÎ±Ï„ÎµÏ Î¸ÏÎ½ÏƒÎµÎ¹Ï‚ Î ÏÎ¿Î¿Î´ÎµÏ Ï„Î¹ÎºÎ®Ï‚ Î”Î¹Î±ÎºÏ Î²Î­ÏÎ½Î·ÏƒÎ·Ï‚ - Science Stage

kef01:kef01 06/03/2009 13:58 Page 120
120 ΓΙAΝΝΗΣ ΑΥΓΕΡΙΝOΣ
Η συζήτηση και τα αίτια
Η συζήτηση για τη χρηματοπιστωτική κρίση, τόσο στην Ελλάδα όσο και αλλού,
έχει εξελιχθεί σε μία διαμάχη συντηρητικών και προοδευτικών, φιλελεύθερων
και σοσιαλιστών, για το τέλος ή όχι του καπιταλισμού και για τη σκοπιμότητα
και τα όρια της παρέμβασης του κράτους στις απελευθερωμένες αγορές
του πλανήτη, στην οικονομία και στην κοινωνία. Συγκρίσεις γίνονται με το μεγάλο
κραχ του 1929, το οποίο αποσάρθρωσε το ατελές, ούτως ή άλλως, θεσμικό
και άτυπο σύστημα πολιτικών και οικονομικών ισορροπιών που διαμορφώθηκαν
μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το κράτος παρέμεινε ο μοναδικός
διαθέσιμος μοχλός για την υπαγωγή κάθε οικονομικής και κοινωνικής δράσης
κάτω από τον κεντρικό σχεδιασμό του. Με παράδειγμα κυρίως τη Βρετανία,
η κρατική αυτή παρέμβαση αποδείχθηκε πετυχημένη και, το κυριότερο,
αποτελεσματική. Μετά όμως την ίδρυση των διεθνών οικονομικών οργανισμών
του Bretton Woods, οι δυτικές κυβερνήσεις βρέθηκαν σε αναζήτηση νέων μοντέλων
υπέρβασης του προτασσόμενου τότε αντιδημοκρατικού εξισωτισμού,
δηλαδή της πολιτικής παρέμβασης που είχε ως σκοπό την εξασφάλιση της οικονομικής
ισότητας. 5 Παρόλα αυτά, για δεκαετίες το μεγάλο κράτος συνέχισε να
μονοπωλεί τη δημόσια πολιτική και οικονομία ολόκληρου σχεδόν του δυτικού
λεγόμενου κόσμου. Η ευημερία και η σχετική κοινωνική ειρήνη της Δύσης χτίστηκε
πάνω σε πολιτικές σημαντικού κρατικού παρεμβατισμού.
Από τα μέσα της δεκαετίας του 1970 το μοντέλο του κρατικού παρεμβατισμού
έδειξε να κλονίζεται. Ο μαύρος κύκνος του στασιμοπληθωρισμού χτύπησε
τις οικονομίες της Δύσης προκαλώντας φαινόμενα, που ακόμα και οι οπαδοί
του Keyns θεωρούσαν αδύνατον να συμβούν. Ο δημόσιος τομέας άρχισε να
φαίνεται ως μέρος του προβλήματος αντί για μηχανισμός της λύσης, ενώ εμφανίστηκαν
και τα πρώτα σημάδια σύγκλισης στη ρύθμιση του διεθνούς τραπεζικού
συστήματος. 6 Οι ιδέες των νέων συντηρητικών ηγετών της Μ. Βρετανίας
5 Για τις διαφορές εξισωτισμού και ισότητας, βλέπε στο Δ. Δημητράκος, «Ισότητα
και εξισωτισμός», Τo Βήμα, 20/5/2001, σελ. Β60.
6 Το 1975 θεωρείται έτος ορόσημο για τη δημιουργία του διεθνούς χρηματοπιστωτικού
δικαίου. Μετά την κατάρευση της γερμανικής τράπεζας Bankhaus Herstatt, οι 10
πλουσιότερες χώρες του κόσμου αποφάσισαν την ίδρυση της Επιτροπής για την Εποπτεία
των Τραπεζών (Επιτροπή της Βασιλείας), η οποία στη συνέχεια εξέδωσε μία
σειρά διεθνών ρυθμιστικών κανόνων για την κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών. Σήμερα,
η Επιτροπή της Βασιλείας έχει καθιερωθεί ως ο σημαντικότερος φορέας δημιουργίας
διεθνών κανόνων και προτύπων χρηματοπιστωτικής ρύθμισης και εποπτείας, ιδιαίτερα
μετά την υιοθέτηση της νέας σειράς αρχών κάτω από την ονομασία «Βασιλεία ΙΙ».