udhezues letersia 11

Udhëzues për tekstin “Gjuha shqipe dhe Letërsia 11”
Përshkrimi objektiv
Krokodili
Krokodili është zvarraniku më i madh në Afrikë. I gjatë deri në 6 metra nga maja deri në bisht, ai
peshon mbi 900 kg. Me nofullat e tij të fuqishme, krokodili është një rrezik vdekjeprurës për kafshët
që jetojnë në të njëjtin ambient me të. I fshehur nën ujë, pret vetë momentin e duhur për të sulmuar.
Është në gjendje të rrijë i zhytur për më shumë se një orë në pritje të gjahut. Me fuqinë e madhe që ka,
është në gjendje të tërheqë në ujë një zebër të rritur në pak sekonda. Dhëmbët e fortë e të mëdhenj i
japin mundësinë të shkëpusë copa të mëdha mishi nga gjahu. Dhëmbët i rriten vazhdimisht dhe ata
më të konsumuar hiqen vetë kur dalin dhëmbët e rinj. Sytë janë të vendosur në lartësi të kokës, në
mënyrë që krokodili të vëzhgojë arritjen e gjahut kur ai ndodhet i zhytur nën ujë. Flegrat e hundës,
të ndodhura në lartësi të nofkave, i bëjnë të mundur krokodilit të marrë frymë kur trupi është i zhytur.
Një shtresë e hollë lëkure i mbyll fl egrat për të mos lejuar futjen e ujit. Me ndihmën e këmbëve të
fuqishme e të kthetrave, krokodili zvarritet në brigjet e lumit me një shpejtësi të mahnitshme. Femra
përdor thonjtë e fortë edhe për të hapur një vrimë në tokë, ku do të depozitojë vezët. Bishti muskulor
ka një rol shtytës, por edhe drejtues në ujë. Është dhe një armë e fuqishme, një fshikullim i bërë me
të mund të hedhë poshtë edhe një kafshë me përmasa të mëdha.
Marrë nga Wikipedia
Forma e fortesës
... Fortesa e Beratit është ndërtuar mbi një shkëmb të egër, me përzgjatje jug-veri, me një mur
madhështor, që sot është i shembur aty-këtu. Perimetri i përgjithshëm i fortesës është 2600 hapa
të mëdhenj; ka katër porta shumë të forta e të qëndrueshme. Porta e madhe që gjendet në veri,
nëpërmjet së cilës zbritet në treg pas afro 1000 hapash, ka tri dyer që janë 100 hapa larg njëratjetrës.
Dy nga këto dyer shohin nga veriu, kurse njëra, e brendshmja, është bërë prej gurësh të
mëdhenj, sa trupi i një elefanti. Këtyre gurëve u gjendet shembulli vetëm në Khalil al Rrahman afër
Kudsi Sherifi t në Jerusalem ose në fortesën e Benderit, që gjendet në breg të lumit Tuta-Turla.
... Njëra portë, në rrëzë të Manastirit të moçëm, sheh në perëndim dhe del në rrugën e xhamisë së
re që ka ndërtuar Hysen Pasha, në lagjen “Murat Çelebi”. Një portë tjetër është në lindje dhe del në
lagje, por jo në rrugë kryesore. Nëpër të nuk ka shumë lëvizje …
Sipas përshkrimeve më 1670, të udhëtarit dhe gjeografi t turk Muhamed Ibni Dervishi
(Evlija Çelebi)
Marrë nga “Berati dhe beratasit mbi tre shekuj më parë”, përgatitur nga Petrit Belliu (Xhindolli)
Përshkrimi subjektiv
Qyteti i gurtë
Ky ishte një qytet i çuditshëm, që dukej sikur kish dalë papritur në një natë dimri si një qenie
prehistorike dhe ish kacavjerrë me mundime të mëdha mbi faqen e malit. Gjithçka në këtë qytet ishte
e vjetër, e gurtë dhe e fortë.
Ky ishte ndoshta qyteti më i pjerrët në botë. Nga shkaku i pjerrësisë së madhe ndodhte që në nivelin
e çatisë së njërës shtëpi, fi llonin themelet e tjetrës. Me siguri, ky ishte i vetmi vend në botë, ku njeriu,
po të rrëzohej në anë të udhës, në vend që të binte në hendek, mund të binte mbi çatinë e një shtëpie
të lartë. Këtë gjë, më mirë se kushdo, e dinin të dehurit.
Ishte me të vërtetë një qytet shumë i çuditshëm. Ti mund të ecje në rrugë dhe, po të doje, mund të
zgjatje pak krahun dhe ta vije kapelën tënde mbi majën e një minareje.
Shumë gjëra këtu ishin të pabesueshme dhe shumë gjëra ishin si në ëndrra...
112
Marrë nga Ismail Kadare, “Kronikë në gur”