udhezues letersia 11

Udhëzues për tekstin “Gjuha shqipe dhe Letërsia 11”
284
a. Veçoritë e melodramës në kontekstin shqiptar
Fakti që realiteti shqiptar i kohës së Fishtës përballej me nevojën më të madhe të
ribërjes kombëtare të shqiptarëve, të cilët prej pesë shekujsh kishin jetuar nën robërinë
osmane, e bën Fishtën të jetë i ndjeshëm ndaj çdo detaji politik, diplomatik, shoqëror,
ballkanik, evropian. Jo rastësisht, pikërisht dy vjet pas Shpalljes së Pavarësisë, më 1912,
ai shkruan melodramën “Jerina ose mbretnesha e lulevet”, që ka një domethënie të
veçantë. Përkundër akuzave të vjetra antishqiptare, që s’linin rast pa hedhur baltë mbi
trashëgiminë tonë kulturore, të sendërtuara në shpifjet e serbit Vlladan Gjergjeviç, se
gjoja shqiptari nuk është në gjendje t’i këndojë femrës pa e përlyer me një lakmi banale”
(Vehbi Bala), Fishta realizon një nga veprat e tij më të ndjera lirike. Me anë të melodramës
“Jerina ose mbretnesha e lulevet”, ai pohoi se jo vetëm gjuha shqipe, por edhe mendësia
shqiptare për të bukurën dinte të hidhte dritë mbi të vërtetën e mrekullisë së saj dhe kishte
denjësinë ta portretizonte bukurinë femërore shqiptare si vlerë të përjetshme, që e kishte
detyruar Homerin, Petrarkën dhe Danten të përuleshin para saj. Sjellja e kësaj vepre e
pasuron më tej letërsinë tonë me konceptin mitologjik dhe hapësiron lirizmin fishtjan si
një prurje origjinale në rrjedhat poetike shqiptare. Fishta, duke iu përmbajtur parimeve
të teatrit klasik, e shkroi melodramën në vargje, ku ndërthuri figurat njerëzore me ato
mitologjike. Kjo melodramë pasuron relievin shqiptar të fjalës, duke dëshmuar se edhe
kultura shqiptare kishte potencialin e lëvrimit të teatrit mitologjik.
b. Parathënia e Fishtës
Mesazhi i Fishtës dallohet për thellësinë dhe kapërcimin në kohë. Konceptimi
i mesazhit përkon me fi lozofi në e artit, se krijimi i vërtetë artistik e kapërcen kohën
dhe mban universalen brenda tij. Në këtë këndvështrim Fishta ndërthurur analitikën
intelektuale me poetikën njerëzore mbi bazamentin e përhershëm të kredos së tij: besim
e atdhe, për të transmetuar kësisoj një fragment nga botëkuptimi i tij idealist kombëtar.
Në këtë qëndrim nuk është e vështirë të konstatosh sensin profetik të poetit, që hedh
shikimin përtej epokës të tij, duke pohuar se bukuria e përjetshme zbulohet në zemrën
njerëzore. Aq më tepër, me zgjedhjen e Jerinës, këtij simboli autokton bukurie, Fishta
rrëfen se mes një relievi të tillë si Shqipëria me trojet e saj etnike, nuk mund të mos
shfaqej bukuria qiellore e vashës shqiptare. Edhe pse shkaku zanafi llor duket bukuria
femërore shqiptare, thelbi i padukshëm fi shtjan rreh të zgjojë te lexuesi vlerësimin
himnizues të gjithçkaje shqiptare.
c. Të komentojë fragmentin:
Klasa ndahet në dy grupe dhe secili lexon fragmentin duke mbajtur shënime a duke
nënvizuar pjesët, sipas kërkesave të ushtrimeve të rubrikës përkatëse.
Grupi I -Kuptimi:
Fishta kërkon ta zgjerojë më tej konceptin mbi të cilin e ngriti jetën e tij si shërbesë
ndaj Shqipërisë si Edeni i Ballkanit. Ai sjell tre poetët e mëdhenj bashkë me simbolikën
femërore që përcjellin veprat e tyre, për t’i ballafaquar me Jerinën mbretëreshë. Dalta
poetike e Fishtës modelon bukurinë qiellore, ku çdo detaj fi zik dhe shpirtëror është në
harmoni, edhe pse bukuritë greko-latine që sjell ai, mbeten modele të gjithëkohshme.
Brenda kësaj hullie, Fishta vendos para Jerinës hyjneshat greke, Afërditën, Herën dhe
Atenajën, si perëndeshat më të rëndësishme të Olimpit, për të thelluar më tej idenë e
tij, se trojet iliro-shqiptare vazhdojnë të ruajnë si trashëgimi bukurinë e përjetshme të
skicuar përmes Jerinës, vashës shqiptare.
Mozaiku i konceptimit fi shtjan plotësohet më tej me emrat e luleve: Drandofi lle,
Vjollca etj.