You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Udhëzues për tekstin “Gjuha shqipe dhe Letërsia <strong>11</strong>”<br />
Pianoja është përdorur gjerësisht në muzikën perëndimore për performancë solo,<br />
kor, muzikë dhome dhe për shoqërime. Është shumë popullore dhe ndihmon për<br />
kompozim dhe prova. Edhe pse nuk është portative dhe shpesh është e shtrenjtë,<br />
shkathtësia dhe kudogjendja e pianos e kanë bërë atë një nga instrumentet muzikore<br />
më familjare. Ajo është klasifikuar si një instrument muzikor me perkusion dhe me tela.<br />
Duke u mbështetur në metodën “Hombostel-Sachs” të klasifi kimit të muzikës, ajo është<br />
grupuar në instrumentet me foni.<br />
Pianot me stil vjenez ishin ndërtuar me skelet druri, dy tela për notë dhe kishin<br />
çekiçë të mbuluar me lëkurë. Disa nga këto piano vjeneze kishin ngjyrë të kundërt<br />
me pianot e sotme moderne; tastet natyrale ishin të zeza dhe tastet jonatyrale ishin<br />
të bardha. Në këto instrumente Moxarti kompozoi koncertet e tij dhe sonatat. Pianot e<br />
kohës së Mozartit kanë pasur një tingull më të butë, më të qartë sesa pianot e sotme.<br />
Prejardhja e pianos është nga klasveni. Instrumentet e para me tela që goditen nga<br />
çekiçë ishin me origjinë nga instrumenti tradicional persian santur. Gjatë periudhës<br />
së mesme kishte përpjekje të përgjithshme për të krijuar instrumente me tastiera<br />
dhe me goditje telash. I pari ka qenë hurdi-gurdi, me origjinë të panjohur. Në shek.<br />
XVII mekanizmat e instrumenteve me tastiera, siç janë klavikorda dhe klaviçembali,<br />
ishin të njohura. Në një klavikordë telat goditeshin nga tangentet, ndërkohë që në një<br />
klavicembal ato janë tërhequr nga penda. Shekuj pune në mekanizmin e një klaviçembali<br />
kanë dhënë ndihmesë në konstruktimin e mbështjelljes, të pjesës që lëshon zërin dhe<br />
të tastierës.<br />
Sintetizatori (anglisht Synthesizer) është instrument muzikor elektronik, i cili prodhon<br />
një shumëllojshmëri zërash, duke përpunuar dhe kombinuar sinjalet e frekuencave të<br />
ndryshme. Sintetizatori digjital modern përdor mikroprocesorin sintetizues të<br />
frekuencave për të llogaritur funksionet matematikore, të cilat përpunojnë sinjalet<br />
e frekuencave të ndryshme. Ekzistojnë tri lloje kryesore të sintetizatorëve, të cilët<br />
dallojnë për nga operimi: analog, digjital dhe sintetizatori i bazuar në softuer.<br />
Sintetizatorët krijojnë sinjale elektrike në vend të sinjaleve akustike, të cilat në fazën e<br />
fundit përforcohen përmes amplifi katorëve apo dëgjueseve.<br />
Sintetizatori i parë është shpikur në vitin 1876 nga Elisha Grei, i cili njihet për<br />
shpikjen e prototipit të telefonit. Robert Mug krijoi sintetizatorin revolucionar, i cili u<br />
përdor nga Uendi Karlos në albumin “Switched-On Bach” (1968), incizim i famshëm,<br />
i cili njoftoi shumë muzikantë me zërin e sintetizatorëve. Në vitet 1970, sintetizatorët<br />
u bënë instrumente portale dhe kështu përdorimi i tyre u bë shumë më i lehtë në<br />
performancat e tyre. Në fi llimin e viteve 1980, kompanitë si “Yamaha” fi lluan të shitnin<br />
sintetizatorë me çmime modeste, si “Yamaha DX7” etj. Në të njëjtën kohë u zhvillua<br />
sistemi MIDI, i cili e bëri më të lehtë integrimin dhe sinkronizimin e sintetizatorëve<br />
me instrumentet e tjera elektronike. Në vitet 1990, sintetizatorëve kompleksë nuk iu<br />
nevojitej më hardveri special dhe fi lluan të paraqiten si programe për PC.<br />
Konceptet kryesore: përshkrimi i një objekti, teknikat e përshkrimit të tij.<br />
128
Change language