udhezues letersia 11

Udhëzues për tekstin “Gjuha shqipe dhe Letërsia 11”
Jeta në Univers
Duke vëzhguar qiellin, të vjen vetvetiu në mendje pyetja: Po jashtë nga planeti
ynë ose dhe jashtë nga galaktika jonë a ka forma të tjera jete? Njerëzimi nuk mund
të bënte gjë tjetër, veç të shkonte në kërkim të saj. Një nga pionierët e kërkimeve
të jetës jashtëtokësore ka qenë astronomi amerikan Frenk Drejk, që në fi llimet e
viteve ‘60 punonte pranë “National Radio Astronomy Observatory” të “Green Bank”,
në Virxhinian Perëndimore.
Drejk iu përkushtua studimit të mundësisë, që në yjet e afërta të kishte qytetërime
jashtëtokësore me teknologji të tyre dhe që të mund të rilevoheshin. Nga kjo ide ai
fi lloi projektin OZMA duke vëzhguar me radioteleskop yjet e afërta. Puna e tij bëri që
në vitin 1981, Akademia e Shkencave Amerikane të fi llonte projektin SETI (Search
for Extra-Terrestrial Intelligence), që akoma vazhdon dhe sot, duke u kthyer në një
disiplinë shkencore serioze.
Frenk Drejk i vuri vetes objektivin të hipotezonte në ndonjë mënyrë numrin N të
planetëve në galaktikën tonë, në të cilat mund të jetë i zhvilluar një qytetërim që ka
një teknologji të mjaftueshme për të komunikuar me qytetërime të tjera (si p.sh., me
ne). Si rezultat i këtij studimi doli ekuacioni i Drejkut, që ka formën e mëposhtme:
N=R* • fp • n • fl • fi • fc • L
Ku:
R*- është numri i formimit të yjeve që i ngjajnë diellit tonë.
fp- është pjesa e këtyre yjeve që kanë përreth një sistem planetar.
n- është numri i planetëve të këtyre sistemeve që i ngjajnë Tokës.
fl - është pjesa e këtyre planetëve, në të cilët është zhvilluar jeta.
fi- është pjesa e këtyre planetëve, në të cilët jeta është zhvilluar në një formë
inteligjente.
fc- është pjesa e këtyre planetëve, të cilët janë të zotë të komunikojnë (p.sh.,
përmes emetimit të valëve të radios) dhe, në fund:
L- është koha e mbijetesës së një qytetërimi teknologjik.
(Kjo ndryshore do të shpjegohet në një artikull tjetër).
- Tani, numrat që mund të futen në këtë formulë janë natyrisht të ndryshëm, sepse
akoma varen në mënyrë të madhe nga kritere subjektive. (Dhe është e natyrshme
që ju, të nderuar lexues, do ta shikoni me skepticizëm këtë formulë, por, mendoni
dhjetëra miliarda yje që na rrethojnë dhe këto ndodhen vetëm në galaktikën tonë. Po
ato në galaktikat e tjera! Le të vazhdojmë në shpjegimin e mëtejshëm).
Ekuacioni i Drejkut niset në fakt nga numri i yjeve që ekzistojnë në galaktikën
tonë, por fut terma që, dhe në mënyrë aproksimative, janë të llogaritshëm, por ato
vendosen midis teorisë probabilistike, shkencës dhe fantashkencës, kështu që
rezultati i gjetur nuk mund të jetë krejtësisht i besueshëm. Por, megjithatë, për ata
që u pëlqen të luajnë me numrat, mund të vërejnë që dhe në një llogaritje pesimiste
të këtyre parametrave, nxjerrin që: vetëm në galaktikën tonë mund të jenë të paktën
disa dhjetëra mijëra teknologji që mund të komunikojnë me planetë të tjerë.
Përgatiti: Parid Alimhillaj
Burimi: Enciklopedi shkencore për Universin
14