udhezues letersia 11

Udhëzues për tekstin “Gjuha shqipe dhe Letërsia 11”
Cilësi pozitive a negative/Kanë të bëjnë me anën estetike ose funksionimin
Pianoja është përdorur gjerësisht në muzikën perëndimore për performancë solo, kor,
muzikë dhome dhe për shoqërime. Është shumë popullore për ndihmë për kompozim
dhe prova. Edhe pse nuk është portative dhe shpesh është e shtrenjtë, shkathtësia dhe
kudogjendja e pianos e kanë bërë atë një nga instrumentet muzikore më familjare.
Historia
Fjala piano është shkurtuar nga fjala “pianoforte”, e cila vjen nga emri Italian origjinal i instrumentit
“clavicembalo col piano e forte”. Kjo i referohet përgjegjësisë së instrumentit, i cili i lejon pianistit
të prodhojë nota me dinamikë të ndryshme në varësi nga fortësia e shtypjes së tastit.
Sintetizatori (anglisht Synthesizer) është instrument muzikor elektronik, i cili prodhon
një shumëllojshmëri zërash, duke përpunuar dhe kombinuar sinjalet e frekuencave të
ndryshme. Sintetizatori digjital modern përdor mikroprocesorin sintetizues të
frekuencave për të llogaritur funksionet matematikore, të cilat përpunojnë sinjalet
e frekuencave të ndryshme. Ekzistojnë tri lloje kryesore të sintetizatorëve, të cilët
dallojnë për nga operimi: analog, digjital dhe sintetizatori i bazuar në softuer.
Sintetizatorët krijojnë sinjale elektrike në vend të sinjaleve akustike, të cilët në fazën e
fundit përforcohen përmes amplifi katorëve apo dëgjueseve.
Në mënyrë tipike janë të kontrolluar nga tastiera e stilit të pianos, ku sustat funksionojnë
si kyçës të qarqeve elektrike. Megjithëse tastierat janë kontrolluesit e zakonshëm të
sintetizatorëve, veglat e tjera, si kontrollori frymor i stilit të saksofonit, kitarat elektrike të
pajisura me MIDI, apo kompjuterët gjithashtu përdoren për të kontrolluar sintetizatorët.
Sintetizatorët mund të prodhojnë një shumëllojshmëri të zërave, duke i imituar zërat e
instrumenteve të tjera apo duke prodhuar zëra të rinj, të padëgjuar më parë.
Sintetizatori i parë është shpikur në vitin 1876 nga Elisha Grei, i cili njihet për shpikjen
e prototipit të telefonit. Robert Mug krijoi sintetizatorin revolucionar, i cili u përdor
nga Uendi Karlos në albumin “Switched-On Bach” (1968), incizim i famshëm, i cili
njoftoi shumë muzikantë me zërin e sintetizatorëve. Në vitet 1970, sintetizatorët
u bënë instrumente portale dhe kështu përdorimi i tyre u bë shumë më i lehtë në
performancat e tyre. Në fi llimin e viteve 1980, kompanitë si “Yamaha” fi lluan të shitnin
sintetizatorë me çmime modeste, si “Yamaha DX7” etj. Në të njëjtën kohë u zhvillua
sistemi MIDI, i cili e bëri më të lehtë integrimin dhe sinkronizimin e sintetizatorëve me
instrumentet e tjera elektronike. Në vitet 1990, sintetizatorëve kompleksë më nuk iu
nevojitej hardveri special dhe fi lluan të paraqiten si programe për PC.
Mësuesi/ja u kërkon nëxnësve që, pasi të kenë dhënë veçoritë e të dy objekteve, t’i
krahasojnë ata më njëri-tjetrin.
Model përgjigjeje
Pianoja është instrument muzikor që luhet me ndihmën e tastierës dhe që prodhon tinguj duke
prekur telat e çelikut me çekiçë me mbështjellje prej shajaku.
Sintetizatori është instrument muzikor elektronik, i cili prodhon një shumëllojshmëri të zërave duke
përpunuar dhe kombinuar sinjalet e frekuencave të ndryshme. Ndërsa të dy objektet kanë si bazë
të prodhimin e tingujve me anë të tastierës, ndryshojnë me njëri-tjetrin në disa elemente. Melodia
që prodhon sintetizatori është elektronike… Forma gjithashtu është një tjetër element në të cilën ata
ndryshojnë. Piano është e përbërë nga një tastierë, ndërsa sintetizatori ka disa të tilla, të cilat mund të
prodhojnë disa melodi në të njëjtën kohë . ...Edhe koha në të cilën janë shpikur është e ndryshme…
131