udhezues letersia 11

Udhëzues për tekstin “Gjuha shqipe dhe Letërsia 11”
ndenjën duarlidhur, ata përkthenin ndonjë vepër, kryesisht fetare, duke zbatuar për shqipen, në më
të shumtën alfabetin latin. Por, ... në vazhdim të viteve, në shkrimin e shqipes do të përdoreshin
edhe alfabete të tjera. ... Në muajt e parë të vitit 1879, një komision i kryesuar nga 29-vjeçari Sami
Frashëri, ... fi lloi punën për zgjidhjen përfundimtare të alfabetit të përbashkët të shqipes. ... Komisioni
e kishte përgatitjen e domosdoshme për t’u marrë me zgjidhjen e problemit të alfabetit të përbashkët
të shqipes. Të gjithë anëtarët kanë qenë hartues alfabetesh, nëse pranojmë se alfabeti i Stambollit
është i Samiut. ...Ky alfabet nuk arriti të bëhej alfabeti kombëtar i shqipes, ndonëse për rreth dy
dekada mbizotëroi në botimet shqipe, por pas pak kohe fi lloi tatëpjetën e tij. Megjithatë, ai pati disa
vlera, të cilat u pasqyruan në zgjidhjen që bëri Kongresi i Manastirit, më 1908. Fundi i shek. XIX kishte
elektrizuar të gjitha forcat intelektuale për ta zgjidhur këtë problem, megjithatë patriotë e shoqëri ende
nuk po gjenin mirëkuptimin e duhur për të sheshuar mosmarrëveshjet. Organet që dolën në atë kohë, si
“Shqipëtari” i Bukureshtit (1888-1903), “Albania” e F. Konicës (1897-1909), “Shqipëria” e Bukureshtit
(1897-1899) “Besa” e Kajros (1904-1905), ndonëse bënin thirrje për zgjidhje e këtij problemi, secili
organ kishte alfabetin e vet. Dy shoqëri të krijuara në Shkodër, shoqëria “Bashkimi” (1899) dhe
shoqëria “Agimi” (1901), secila prej tyre kishte shpallur alfabetin e vet, mbështetur në alfabetin latin,
e para duke pasur si kriter plotësimin e mungesave të alfabetit latin me anë të dyshkronjëshave,
ndërsa e dyta me anë të shenjave diakritike. Kështu numri i alfabeteve vinte gjithnjë duke u rritur.
Ishte me të vërtetë një lumë alfabetesh dhe variantesh, të cilat vështirësonin zgjidhjen përfundimtare
të këtij problemi.
Më 14 nëntor 1908, 100 vjet më parë, në një ditë të ftohtë dhe të acartë, kur gjatë ditëve të
Kongresit edhe dëbora do të mbulonte qytetin e Manastirit, u mblodh Kongresi i Manastirit, që do
të fi nalizonte përpjekjet më se treshekullore, për të miratuar sistemin shkrimor të gjuhës shqipe,
alfabetin që kemi sot. Ai vazhdoi punimet deri më datë 22 nëntor të atij viti. ... Numri i delegatëve qe i
vogël, vetëm 32 kishin të drejtë vote, ndërsa 18 jo, që përfaqësonin 26 qytete, shoqëri dhe klube. Ata
u shoqëruan me dhjetëra e dhjetëra të tjerë patriotë, shqiptarë që secili prej tyre priste përfundimin
e kësaj odiseje me një lumë alfabetesh. ... Kongresi zgjodhi si kryetar të Kongresit të Manastirit
Mithat Frashërin, nënkryetarë: Luigj Gurakuqin dhe Gjergj Qiriazin, sekretarë: Hilë Mosin, Thoma
Avramin, Nyzhet Vronin. Në dy ditët e para u diskutua se në cilin duhet të mbështetet alfabeti ynë, kur
përhapjen më të madhe e kishin alfabeti i Stambollit, i shoqërisë “Bashkimi” dhe shoqërisë “Agimi” të
Shkodrës. Por pas diskutimesh, duke u nisur nga dëshira e mirë, u miratua që të hartohej një alfabet
i ri dhe të mbështetej në alfabetin latin. Në ditën e tretë u zgjodh një komision prej 11 vetash, që
do të merrej me këtë problem. Kryetar i komisionit u zgjodh Gjergj Fishta, një personalitet i kulturës
shqiptare, poet i talentuar, erudit, që shquhej për forcën e fjalës, mendjen e mprehtë dhe logjikën e
fortë. ...Komisioni pranoi njëzëri se alfabeti i shqipes duhet të kishte si bazë alfabetin latin, mungesat
e të cilit do të plotësoheshin me anë të dyshkronjëshave, por që vinin në këndvështrim me kriteret
e alfabetit të Stambollit dhe të shoqërisë “Agimi”. Në mbledhjet e komisionit u kalua në diskutimin e
çdo tingulli, duke i vënë shkronjën përkatëse. Kështu, në ditën e shtatë u shpall vendimi i komisionit
që miratonte dy alfabete. U vendos që të merret alfabeti i Stambollit, të cilit iu bënë pesë ndryshime
dhe bashkë me të edhe një abece thjesht latine, që të mësohen e të përdoren bashkërisht në mes
shqiptarëvet. Ndonëse Kongresi miratoi dy alfabete; ai i mbështetur në atë latin që një tingull-fonemë
mund të paraqitej edhe me anë të dyshkronjëshave, fi toi si më i përshtatshmi për natyrën e gjuhës
sonë, i lehtë dhe i thjeshtë në të shkruar dhe praktik, pasi me të mund të shtypëshin libra në çdo vend
të Evropës që përdornin këtë sistem shkrimor.