udhezues letersia 11

ZHVILLIMI I MËSIMIT
Udhëzues për tekstin “Gjuha shqipe dhe Letërsia 11”
Parashikimi. Një pyetje, shumë përgjigje
- Ç’mendoni për vlerësimin kritik të Fadil Zhysajt lidhur me trashëgiminë dramatike
të Trebeshinës, kur shprehet: “Duke kaluar nëpër ferrin ekzistencial, njeriu dramatik i
Kasëm Trebeshinës përjeton rënie në nivelet më të ulëta të nënshtrimit e prostituimit fi zik
e shpirtëror, por edhe ngritje në nivelet më sublime të heroit më guximtar, mbinjerëzor,
kur e mund frikën nga vdekja, që ishte instrument efi kas i terrorit në kohën e diktaturës.
Kur heroi i Trebeshinës arrin ta mundë frikën, kur humb motivin e mbijetesës dhe kur
është i gatshëm të vetëshkatërrohet për një pozicion më të lartë moral, përjeton aktin
sublim të katarsisit, kështu që nga antiheroi minor shndërrohet në hero tragjik...”.
Ndërtimi i njohurive. studim teksti
Klasa ndahet në grupe dhe secili grup përgatitet për çështjen e caktuar.
Grupi I. Struktura e veprës
K. Trebeshina solli një cilësi të re në dramën shqipe. Ai e lëvizi atë nga teatri epik
në teatrin absurd. Vetë Trebeshina thotë: “Teatri nga një tempull i madh u kthye në një
institucion, ku njeriu u kujtua jo vetëm të zbavitet, jo vetëm të mbushë kohën e lirë, por,
në të njëjtën kohë, edhe të tallet me veten e tij... Ndërkaq njerëzimi e ka teatrin e tij...”.
Epika si interpretim fi lozofi k i njeriut për realitetin është tepër e ngushtë për magmën
artistike të dramaturgut. Ai vjen krejt natyrshëm nga kërkimi i vazhdueshëm në thellësitë
e qenies e të betejës së saj me realitetin në konkluzionin e Alber Kamysë: “Absurdi lind
nga ballafaqimi midis kushtrimit njerëzor dhe heshtjes së paarsyeshme të botës”.
Ndjeshmëria njerëzore dhe intensiteti i mendimit e bëjnë veprën e Trebeshinës të
ketë si strukturë ndërthurjen e tre komponentëve: irracionales, nostalgjisë dhe absurdit,
duke e pasuruar trashëgiminë modeste të dramës shqipe.
Nostalgjia
vepra
Irracionalja
Absurdi
Grupi II. Alegoria e titullit
Si çdo vepër e mirëfilltë artistike, edhe drama e Trebeshinës me anë të titullit ngacmon
lexuesin për të nisur një “dialog”. Jo rastësisht rrënja e konceptit (fjala kyç) është tiran,
për të ndezur kërshërinë fillimisht, dhe për të vijuar më tej me plotësimin e tablosë, në
qendrën e së cilës është tirania si dukuri mbihistorike dhe trashëgimia me pasardhësit
e saj, tiranozaurët. Alegoria shënon mprehtësinë artistike të Trebeshinës dhe pohon
se në diktaturë, arma më e mirë e krijuesit mbetet pikërisht ajo që “fsheh” atë që nuk
fshihet dot, që zbardh atë që e nxin.
Simbolika e trupores prej bronzi
Tirani ose diktatori ka një qëllim madhor: si të vazhdojë sundimin edhe pas vdekjes
fi zike? Një monument gipsi nuk e ruan dot imazhin e tij pasi është kallur në dhé,
291