udhezues letersia 11

Udhëzues për tekstin “Gjuha shqipe dhe Letërsia 11”
te lexuesi vlera të vërteta estetike, por ai është modest dhe ua lë në dorë të tjerëve të
vlerësojnë kontributin e veprës së tij në letërsinë shqipe).
Në bazë të veçorive të evidentuara, mësuesi/ja diskuton këndvështrimin kritik të
mbajtur nga Konica mbi çështjet që ai trajton në ese, duke sjellë dhe argumentet e
veçanta për secilën prej tyre. Ai shtron për diskutim nëse kjo ese ka si qëllim të evidentojë
qëndrimin kritik të Konicës ndaj dukurive të ndryshme të shfaqura në letërsinë e shek.
XX, apo kërkon thjesht të informojë.
-Cilat janë disa nga veçoritë e një shkrimi kritik?
-Ku ndryshon ai nga eseja letrare?
Nxënësit me anë të Diagramit të Venit vënë në dukje të veçantat dhe të përbashkëtat
e këtyre shkrimeve.
Shkrim kritik
Periudha e krijimeve të para të Camajt përfshin një hark kohor që nis nga mesi i viteve ’50 e shkon
gjer në mesin e viteve ’60. Është koha e botimit të dy librave të parë në Kosovë, “Një fyell ndër male”
dhe “Kanga e vërrinit”, përmbledhje poetike, ku spikat dukshëm ndikimin në folklor. Si në konceptim,
ashtu edhe në teknikat ligjërimit të bie në sy se, në përgjithësi, këto krijime janë tradicionale, retorike,
të drejtpërdrejta në mesazhet dhe në imazhet poetike. Disa nga motivet kryesore të kësaj periudhe
janë: jeta e bariut, bujkut, hapësira gjeografi ke brenda malësisë (mali, kroi, katundi). Ndërsa Fyelli
kthehet në simbol të jetës në malësi...
Duke pranuar ecurinë e krijimtarisë së Camajt në një periudhë trefazëshe, rezulton se në fazën e
dytë kemi një konsolidim të prirjeve poetike të këtij krijuesi. Edhe fjala është për prirjen ndaj teksteve,
ku gërshetohet shkalla e lartë e abstraksionit me detajet dhe skenat jetësore, realiste. Mund të thuhet
se kemi një kombinim të poetikës realiste me atë hermetiko-moderniste (hermetizmi nis e shpallet
dukshëm si model i preferuar nga poeti). Kufi jtë mes tyre janë të paqëndrueshëm dhe krijojnë befasi
të bukura, ashtu si pamjet në një kaleidoskop. Lexuesi gjendet në një pozitë dyfi she, herë shikon
pamje të drejtpërdrejta para vetes e herë vendoset prapa lenteve shumëformëshe e shumëngjyrëshe
për t’i kundruar në një pamje të re ato tablo.
Në periudhën e tretë, 10 vitet e fundit, Camaj botoi mjaft vepra në prozë, dramë e poezi...ku të bie në
sy/një pasuri e madhe shtresimesh kuptimore dhe një imagjinatë jashtëzakonisht e pasur poetike...
Te poezia “Fjala” i thuret himn fjalës, kësaj mrekullie njerëzore, pa të cilën gjithçka do të ishte kaos
dhe akullnajë. Te fjala poeti sheh të mishëruara gjithë vlerat dhe qytetërimet shekullore, që nga
buzëqeshja e dashuria e njeriut e deri te shpikjet më të guximshme. Duke qenë se në fjalë është
mbartur gjithë eksperiencë njerëzore, ndaj saj kërkohet përkujdesje e nderim, ashtu si ndaj diçkaje
të shenjtë. Në këtë kuptim, fjala, kjo krijesë sublime, nuk mund të shpërdorohet e ca më tepër të
keqpërdoret për motive të mbrapshta.
Vetë Camaj, veçanërisht gjatë kësaj periudhe, e përdori fjalën me mjeshtëri të rrallë, gjeti atë ku të
ishte më e përkorë dhe e latoi me frymë poezie, duke i dhënë një harmoni e kumbim gati prej muzike.
Muzikaliteti i kësaj poezie nuk është i zhurmshëm, por i brendshëm, për pasojë, mjaft i thellë. Atë e
krijon ritmi i vargut, gati si harmoni rituali, e krijon gjetja dhe vendosja e fjalëve nëpër pozicione tepër
precioze.
Në fjalë sqarohet qiell e dhè bashkë...
Kjo është deviza e peshës së fjalës, e cila shtegton në librat e shenjtë, në cicërimat e fëmijëve, në
veprat e dijetarëve, nëpër luftëra e auditorë e deri te pena e Poetit.
Marrë nga Ymer Çiraku, Bota poetike e Martin Camajt.
177