Adressiz Sorgular

nedenle, sorguların düzenleniş biçimi ve polis operasyonlarının kurgusu bu acil hedef gözetilerek
planlanır. Ama öte yandan, işkence, süre, kapsam, çeşitlilik, amaç vs. gibi bakımlardan zorla itiraf
ettirmenin çok üstünde bir mekanizmaya sahiptir. İşkence görenin çözüldükten sonra da gözaltında
tutulması, TV'de teşhir edilerek günah çıkarttırılması, sorguların beyin yıkama ve aşağılama benzeri
bir dizi bileşeni içermesi gibi argümanlardan çıkarılabilir bu.
Siyasi polis, işkence ettiklerine örgüt sırlarını itiraf ettirtmekten başka, onları yoldaşlarının karşısına
dikmek, ihanete ve pişmanlığa sürüklemek, ajanlaştırmak, saf değiştirtmek, aşağılamak, yıldırmak,
kişiliksizleştirmek, disipline etmek, bedensel ve psikolojik bakımdan yıpratmak da ister. Çünkü bunu
başarabildiği ölçüde devrimci hareketteki kan kaybının hızlanacağını, döneklerin sayısının artacağını,
teslimiyetçi ve tasfiyeci eğilimlerin güçleneceğini, radikal mevzilerden liberal konumlara kaymalar
olacağını kendi deneyimlerinden bilmektedir. Yanı sıra, işkenceyi, korku ve yılgınlık yaratarak
potansiyel unsurları devrimci örgütlerden uzak tutmak için de kullanır. Sonuç olarak, devrimci hareket
karşısında işkenceye, hapis cezası, idamlar ve hapishane benzeri gözdağı ve ıslah yöntemleri zinciri de
eklenerek, örgütleri çökertmenin ötesinde yıldırma, caydırma ve ıslah etme gibi birbirini tamamlayan
işlevler yüklenir.
Burada hemen sorulması gereken soru şudur: Gerçekten de, burjuva devleti işkenceyle ulaşmak istediği
bu amaçlarına ulaşabilmekte midir?
İşkence dalgasının en yüksek olduğu yenilgi dönemlerinin ve yenilginin sonuçlarının su yüzüne çıktığı
ardışık dönemlerin analizi bunu doğrulamaktadır. Böyle dönemlerde, genellikle devrimci hareketin
gelişmesi –geçici bile olsa– durdurulur, yeraltı örgütleri çökertilir, örgütler aşırı bir kan kaybına uğratılır,
ihanetler ve firarlar artar, tasfiyecilik eğilimleri gelişip güçlenir, ideolojik ve ahlâki çürüme derinleşir,
parçalanma ve bölünmeler genelleşir... En bayağı revizyonist dönüşlerin ve en aşırı oportünist
teorilerin temelleri böyle zamanlarda atılır. Gelecekte çıbanbaşı olacak dönek şefler ve ajan
provokatörler de böyle zamanlarda ortaya çıkarlar. Kuşkusuz bu sonuçları tek bir etken değil, birçok
etken bir arada yaratmaktadır; ama emniyet binalarından askeri karargâhlara, hapishanelerden köy
meydanlarına kadar uzanan işkencenin payı hiç de az değildir bunda.
Her şey bir yana, işkencenin, diğer terör yöntemleriyle birlikte devrimci hareketi çok yönlü olarak
erozyona uğrattığı kesindir. Tabii öte yandan, bunun, sosyalist ve devrimci demokratik hareketin
gelişmesini durdurduğu da söylenemez. Böylesi dönemlerde, çöken ve çürüyen unsurlar yanında, onların
karşısında alternatif bir duvar örerek dirilmeyi Ve çelikleşmeyi gerçekleştiren dinamik güçler de
vardır. Eğer karşıdevrim işkenceden azami sonuçlar elde edebiliyorsa, bu her şeyden önce, onun
önlenemez gücüyle değil, devrim güçlerinin işkence karşısındaki donatım eksikliğiyle ilgilidir. İşkence
yenilmez bir güç değildir; onun yıkıcı etkisi, direnmenin yaratacağı muazzam karşı güçle
zaptedilebilir. Tıpkı yıldırımın paratonerle zaptedilmesinde olduğu gibi.
II
Türkiye devrimci hareketi, yaklaşık yetmiş yıllık bir süreci kapsayan tarihi boyunca işkenceye karşı
direnmede yaşıyla ters orantılı bir gelişme kaydetmiştir. Yani hareket büyüdükçe direnenlerin sayısı
küçülmüş, direnme eğiliminin çözülme eğilimine ağır basması bir türlü sağlanamamıştır. Doğal olarak,
bu, süreç boyunca çözülme pratiklerinin çözülme teorilerine, çözülme teorilerinin tekrar çözülme
pratiklerine dönüşüp durdukları kısır bir döngü yaratacaktır. Nitekim 1971 öncesi kuşakların, dünden
bugüne, direnme teorisi demeye layık ne bir politik belge, ne bir anı, ne de bir roman bırakmamaları
biraz da bundan kaynaklanmıştır.
Böyle bir geçmişin, günümüze, direnme politikaları ve gelenekleri taşımaktan ziyade, çözülmeyi kader
sayan teoriler bırakması doğal sayılmalıdır. Poliste çözülmeyi olağan gösteren bu teoriler öylesine
çoktur ki, bunların her biri zamanın akışı içinde hem "masum" özdeyişlere ve basit sloganlara dönüşmüş,
hem de geniş kesimlere yayılmış bulunmaktadır. Bundan dolayı, bu alanda belki de ilk yapılması
gereken şeylerden biri, çözülmeyi teori düzeyine çıkartan bu anlayışlarla mücadele etmektir.
Bunlar arasında, "insan direnişinin de fiziksel bir sınırı vardır" şeklinde formüle edileni, etrafında en
10