Adressiz Sorgular

Bu mitolojik öyküde, ateşi insana veren Prometheus'un, Tanrılar Tanrısı Zeus tarafından akıl almaz
işkencelere uğratılması anlatılır. Tanrıların görevlendirdiği bir kartal her gün gelerek Kafkas dağlarındaki
bir kayaya zincirle bağlanmış bulunan Prometheus'un delik deşik edilmiş ciğerini yemektedir.
Dur durak bilmeden uzun yıllar sürer gider bu böylece. Ama tehditlere ve yakarışlara aldırış etmeyen
Prometheus, "bağlı bulunduğum esaret zincirlerini çözmesi için en iğrendiğim yaratığa el açıp
yalvarmayacağım" der, ve teslim olmaz asla. Ne zamanki Herakles gelip kartalı öldürerek bağlı bulunduğu
zincirleri kırar, o zaman Prometheus özgürlüğüne kavuşur.
Antik Yunan mitolojisinden alınma bu direniş öyküsü gerçekte yaşanmamıştır elbette. Ancak böyle bir
olayın gerçekte yaşanıp yaşanmaması pek önemli değildir. Asıl önemli olan, iki bin yıl öncesinin
insanının, yüce görevler uğruna en ağır işkencelere bile katlanabileceğini düşünebilmesidir. Bu efsaneyi
yaratan hayal gücünün kaynağında, insanoğlunun, doğa ve ona hükmedenler karşısındaki özgürlük
özleminin yattığı besbellidir. Yunan insanının Prometheus'un şahsında sembolleştirdiği şey;
tehlikelerden korkmama, katlanılamaz sanılan işkencelere katlanma, özgürlük uğruna kendini feda
etme, düşmanından aman dilememe ve zorbaların bir gün yıkılacaklarına olan inancını kaybetmeme
gibi insanal özelliklerdir aslında. O halde, kim bu özelliklerin tarihin etten kemikten yapılma gerçek
insanına yabancı olduğunu söyleyebilir?
Prometheus efsanesi, Yunan sanatının üzerinde boy attığı gelişmemiş toplum düzeninin, o günkü doğa
ve toplum anlayışının bir ürünüydü kuşkusuz. Ondan bu yana çağlar birbirini izledi, sosyal ve ekonomik
sistemler büyük altüst oluşlar yaşadı; onlarla birlikte toplumlar da, teknik de, insanlar da, düşünce
sistemleri de, sanat anlayışları da değişti. Her devir kendi sınıflarıyla birlikte kendi kahramanlarını
yarattıkça, hayal ürünü kahramanlar sahneden silindiler. Bu kez efsane gerçeğe dönüşürken, gerçek
efsaneleşiyordu artık. Prometheus'lar, Herakles'ler, Ares'ler, ve Akhilleus'lar gitti; onların yerine
Spartaküs'ler, Börklüce Mustafa'lar, Thomas Münzer'ler, Robespierre'ler, Tupac Amaru'lar, Marks'lar,
Paris Komünarları, Zapata'lar, Lenin'ler, Babuşkin'ler, Kamo'lar, Çapayev'ler, Thelmann'lar, Fuçik'ler
ve N.D. Thuan'lar aldı. Bunların her biri yaşadıkları çağların devleri, yaşadıkları ülkelerin kahramanlarıydılar.
Böylelikle, Prometheus'ların hayal ürünü erdemleri gökyüzünden indirilip, ezilen
sınıfların toprağı üzerine serpilmiş oldu.
Çağımızın, kahraman denilebilecek tipte insanların varolabilmeleri için, kendinden öncekilerle
kıyaslanamayacak elverişlilikte maddi ve manevi bir ortam yarattığına kuşku yoktur. Bunun sırrı, her
şeyden önce, özel mülkiyet dünyasına ebediyen son vermekle yükümlü, kendisiyle birlikte bütün
insanlığı kurtarabilecek ve ezilenleri altın bir çağa taşıyacak olan proletaryanın özelliklerinde
aranmalıdır. Kaldı ki, proletarya, sadece nesnel konumundan gelme ve emek okulunda edindiği
özellikleri ile değil, ilkin ihtilalci ve bilimsel öğretisi ile, yanı sıra parti aygıtı gibi muazzam bir mekanizmaya
sahip olması ve dünyayı değiştirme eyleminin dönüştürücü gücü ile de yeni tipte insanın
yetişebileceği en elverişli zemindir.
Kuşkusuz, çağımız koşullarında tarihin gerçek kahramanı rolünü oynayabilecek olanlar olağanüstü
niteliklere sahip bireyler değildir; aksine kitlelerdir, proletaryadır. Gerek sınıfın öncü bölüğünü gerekse
onun tek tek bireylerini ele alırken bu gerçeği unutamayız. Eğer bunu unutursak eninde sonunda
tarihi olağanüstü kahramanların yarattıklarını, yığınlarınsa pasif bir "sürü" olduklarını savunan bireysel
terörizm politikasına varırız. Bu bakımdan, tarihin yaratılmasında bireylerin rolü hiçbir zaman
sınıfların ve sınıf mücadelelerinin yerini alamaz. Ama öte yandan, bütünsel özellikleri ve erdemleri
itibariyle olağanın üzerinde niteliklere sahip insanlara ihtiyacımız olmadığı anlamına da gelmez bu.
Aksine, proletaryanın "özel bir maddeden biçimlendirilmiş", örgütçülükleriyle, çalışkanlıklarıyla,
fedakârlıklarıyla ve savaşçılıklarıyla üstün niteliklere sahip öncülere her zaman ihtiyacı olacaktır. Zaten
kapitalizm koşulları altında sınıfın tümünün öncünün düzeyine yükselmesinin imkânsızlığı nedeniyle
de, parti/proletarya, partili insan/partisizler ayrımı bir kaçınılmazlıktır.
Proletarya, koşullarından kaynaklanan devrimci özelliklerinin bilinçli ifadesini, ancak, saflarına en
seçkin temsilcilerini gönderdiği partisi aracılığıyla dile getirilebilir. Bir yandan kendi saflarını, öte
yandan da yığınları eğitmekle yükümlü proletarya partisinin; demir disipline sahip olmakla, çok yönlü
özellikler taşımakla, yaşamını devrime adamakla ve düşmana boyun eğmemekle kendini ayırdeden
partili insan tipine ihtiyacı vardır. Biz ütopyacı değiliz; emekçi insanı, yaşadığı tarihsel-toplumsal
28