Adressiz Sorgular

eyleme en son, toplu olarak katılmışlardı ve biri hariç direnişin kıyısında yer alıyorlardı. Satranç onlarla
iletişim kurmamda ve güvenlerini kazanmakta bir araç olmuştu.
Bu deneyimim ve sonraları Pendik kahvelerinde yaygın olarak oynandığını öğrendiğim için Boşnak
olduğunu duyunca hemen sormuştum. Oturduk ve bisküviden satranç taşları yaptık, süt kutularının
üstünü çizdik ve hevesle oynamaya başladık.
Satrancımızın ömrü bir gün oldu. Yeni gelen bir arkadaş, ertesi sabah, hücrenin karanlığında bisküvi
sanıp yiyivermiş!..
Hücrede yaşamı daha yaşanır ve değerli kılabilmek için yaptığımız diğer bir şey de, okuduğumuz devrimci
bir roman ya da gördüğümüz güzel bir filmi, kimi bölümleri etraflı bir şekilde canlandırarak
anlatmaktı. Bu, düşünsel bir zenginlik kattığı gibi okunanın ya da görülenin duygu dağarcığında bıraktığı
tad bir an yeniden hissediliyordu. Komiser Memo ve Çimento'yu anlatıyorum. TDKP'den sorgulanan
çevirmen bir arkadaş, henüz Türkçeleştirilmemiş, RSDİP'deki parti yaşamını konu alan nefis bir
romanı ayrıntılı bir şekilde anlatıyor. Gericilik yıllarını, parti içi tartışmalar, bir hücredeki komünistlerin
çalışma, yaşam ve ilişkileri odağından genişleterek anlatan bu roman gerçek bir hazine.
DS ile ilişkili olarak gözaltına alınan da neşeli, hatta herkes kadar neşeli. Onun çözüldüğünü duyunca
bu tavrına şaşırıyorum. 22 tane silah bulunan bir yeri göstermiş, iki bombalama ve başka bazı eylemlerle
ilgili sorgulanıyor, bunları da anlatmış ya da kabul etmiş. Sanki hiç bir şey olmamış gibi, nasıl
böyle davranabiliyor? Halka, devrime ve örgütüne verdiği zararın hiç mi farkında değil, nasıl bu kadar
umursamaz olabilir? Kızarak anlatıyorum bunları, umudum sarsılması. Bir gün sonra onu yandaki
hücreye geçiriyorlar. Tavırlarında bir değişiklik yok.
Kimi zaman yavaş sesle devrimci türküler de söyleniyor hücrelerde. Bunun bedelinin ödendiği de oluyor.
Bir gün yan hücrelerden birisinden yavaştan bir ses başladı türküye. "Kıtlıkta ve soğuklarda/917'de/
Lenin'in işaretiyle..." Birkaç ses daha katılıyor. Sözlerin ve söyleyişin coşkusuyla dalga
halinde yükselen ses, nöbetçi polisin kulağına gidiyor. "Kim o marş söyleyen?" Ses çıkmıyor. Tekrar
soruyor, ısrar ediyor, bulmakta kararlı! Bulunduğumuz kısımdaki hücrelerin kapılarını açıyor, "kimdi
O?" Yine cevap yok "Herkes tek ayak üstüne!" Tek ayak üstünde duruyoruz. Bir sandalye getirip karşımızda
oturuyor. Bir süre kasıla kasıla önümüzde gidip geliyor, ardından: "Kim söylüyorsa ortaya çıkıncaya
kadar böyle bekleyeceksiniz." Fakat sabrı tükenen kendisi. Bir süre sonra hücre kapılarını
kapatmaya başlıyor.
Yukarda da, hücrelerde de tuvalete gitmek başlı başına sorun ve baskı konusu. Yukarda götürürlerken
görüp görmediğimi anlamak için çelme takarlar, farkına varsam da gördüğümü anlamamaları için
düşerdim. Hücrelerde tuvalete günde bir bazen iki kez keyifleri olunca çıkartıyorlar, iki tuvalet var ve
5-6 kişiye iki dakikalık süre tanınıyor. Geç kalanın baldırlarına sopalarla vuruyorlar. Pek çok insan
kabız ve ihtiyacını karşılayamadan dönüyor. İnadına ağırdan alıyoruz.
Burada canımı sıkan şeylerden birisi, işkenceci polislere "abi" denilmesi, hatta "memur bey" diye hitap
edilmesini dahi kabul edemiyorum. Hele bazılarının az önce kendisine işkence yapan tim görevlisinden
yalvaran bir ses tonuyla sigara istemeleri yok mu? İşkencecilerden hiçbir kişisel istekte bulunmama
kararı almıştım. Söyleyeceğim varsa gelip gittikleri zaman söylerdim.
Şube'deki hücre yaşantım bir hafta sürdü. Bu süre zarfında özel bir işkence görmedim. Hücreler daha
çok cezaevi yaşantımın bir parçası oldu. Hücreler, insanı yalnızlığa, iç hesaplaşmalara, karamsarlık ve
çöküntüye sürüklemek içindir. Dostoyevski'nin döneklik döneminde yazdığı kitaplar layıktır onlara.
Hücrede insanın bedeni, kültürel çalışma ve gelişmesinin önü tıkanmıştır, insan her türlü araçtan mahrum
kılınmıştır. İç hesaplaşmalar ve tekdüzelik, bedensel sağlığın bozulması, pasın demiri yemesi gibi
insanı eritsin istenmiştir. Orada yaşamı canlı kılacak, yaratıcı her çaba daha büyük önem kazanır. Onlar
ne yaparlarsa yapsınlar, fizik olarak bir bir tecrit etseler de, bizleri yalnızlığa mahkûm etmeyi,
yüreklerimizdeki koru küle çevirmeyi başaramadılar.
DEVRİM ŞU ANDA BURADA, BİZLERDE YAŞIYOR, ONU
52