TRONG DÒNG CẢM THỨC VĂN HỌC MIỀN NAM PHÂN ... - Giao cảm

[Tạp chí PHỐ VĂN, bộ cũ, số 12, tháng 9/2001]Trong số lượng quá nhiều thơ đã đăng trên các tạp chí văn chương qua baonhiêu năm nay tại hải ngoại, cùng với rất nhiều thi phẩm đã xuất bản, thế nào cũngcó không ít bài thơ độc đáo về từ ngữ, về đề tài, nhưng thường là cảm hứng thoángđến trong một hai bài thơ, do đó không quy thành bản sắc riêng biệt cho từng tác giả.Mà bỏ qua thật uổng, ta cần tìm lại, nhưng chủ yếu viết nhiều cho những người kiêntrò vãng lai trên đường lối của mình, dù bằng ngôn ngữ tân kỳ hay ngôn ngữ quyước. Ngôn ngữ và thể thơ gắn bó với nội dung thì càng tốt, hiếm có thi nhân tạođược sự đồng bộ này. Ngôn ngữ quy ước hay tân kỳ, với dấu ấn riêng, sẽ quy kếtthành bản sắc của từng nhà thơ, cho dù họ viết chung đề tài như về tình yêu, tìnhhoài hương, về siêu hình, về hội nhập, về thời thế...GHI CHÚ: Cho dễ phân biệt, những câu thơ thuộc thi ca hải ngoại được viếtxuống hàng khi trích dẫn, còn thơ các thời kỳ khác được đặt lẫn trong bài viết.(Đăng trong Tạp Chí Văn Học, California, số 211, tháng 11/2003, và trênMạng Lưới Toàn Cầu Talawas ngày 24.11.2004)Thơ Tình Phổ Quát Và Thơ Tình Hải NgoạiNgười ta vẫn tiếp tục làm thơ tình, làm những bản nhạc tình, viết truyện tình,thực hiện những kịch bản và phim tình, tiếp tục hội họa với đề tài tình yêu. Bao lâucòn nhân loại thì vẫn còn tình yêu, trong đó quần thảo những bản năng, tình cảm, lýtrí, quyền lợi, danh dự, ràng buộc xã hội, quy ước cộng đồng...Người ở trong vàngoài nước vẫn không thể ngưng hẳn sáng tác loại thơ tình phổ quát đó. Bênh vựcthực thể tồn tại bền vững này, người ta sẽ nói về muôn thuở, bất tử, vượt thời gian,nằm ngoài thế sự. Lời trong các bản nhạc tình cũng là thi ca, cho nên thơ là chính,âm điệu chỉ chuyên chở cho lời đó lan rộng. Chừng nào nhạc và lời là một, âm điệuvà nội dung là một, tức là nhạc không lời, thì thơ mới chịu rút lui cho âm thanh tựmình lên tiếng. Vì vậy nói về nhạc chẳng qua muốn nhắc nhở thơ tình phổ quát vẫnđược hát hoài quanh ta trong radio, truyền hình, máy điện tử. Ta đừng quên đó làthơ tình dù rằng do nhạc sĩ đặt lời. Ý ta muốn nói thơ tình phổ quát đang trọng tảinhưng không phải là quá tải, vì cỗ xe thưởng lìm của nhân loại không bao giờ khẩmđối với thơ tình, hay nói cho đúng hơn thì nhân loại không bao giờ mệt mỏi đối vớichuyện tình. Đời sống không quá tải, nhưng văn học sử thì đã quá tải đối với nó.Còn có hay không một chương nữa cho thơ tình lãng mạn vì thời lãng mạn đã thủxong vai trò lịch sử. Riêng về văn học Việt Nam thời lãng mạn thì Thế Lữ, Huy Cận,Xuân Diệu, Vũ Hoàng Chương, Hàn Mặc Tử, Nguyễn Bính, Đinh Hùng, đã cung cấpcho ta đủ đầy chất liệu để trả lời thế nào là thơ tình phổ quát. Và cũng không cònmột chương nào nữa cho thơ tình bệ rạc bất chấp cuộc đời, vì thời triết lý hiện sinhđã thủ xong vai trò lịch sử. Riêng về văn học sử miền Nam Việt Nam thời chiến tranhthì bộ môn thi ca hiện sinh lại khiếm khuyết, nhường chỗ cho tiểu thuyết tình hiệnsinh với Nguyễn Thị Hoàng, Nguyễn Thi Thụy Vũ, Trần Thị NgH., Lệ Hằng, ChuTử...Trong khi đó thơ mật ngọt tình yêu của Nguyên Sa lại trái khoáy được giới trẻyêu thích, phải chăng vì xã hội tự nhiên có thái độ cân bằng với hiện sinh nổi loạn ?So với văn học sử Pháp (được biết qua nhờ các bài báo Việt ngữ đề cập thườngxuyên trong thời Văn Học Miền Nam) thì sau Đệ Nhị Thế Chiến Lần Thứ Hai, triết lýHiện Sinh hiểu theo khía cạnh chán chường của Sartre đưa đến loại tiểu thuyết tìnhhiện sinh Francoise Sagan, trong khi đó thì thơ tình mật ngọt của Jacques Prevert lạiđược nhiều ảnh hưởng, tự nhiên xã hội Pháp như cũng tìm cách cân bằng với thấtvọng.Điều giống nhau này báo cho ta biết thơ tình phổ quát sẽ vãng lai quay lại,tình buồn vui, đẹp xấu, mãi còn luân phiên ở với người, chỉ một đôi lần thủ giữ vai trò102 TRONG DÒNG CẢM THỨC VĂN HỌC MIỀN NAM