TRONG DÒNG CẢM THỨC VĂN HỌC MIỀN NAM PHÂN ... - Giao cảm

Nai cao gót lẫn trong mùXuống rừng nẻo thuộc nhìn thu mới về(Huy Cận)Non xanh ngây cả buổi chiềuNhân gian e cũng tiêu điều dưới kia(Huy Cận)Đối cực chiều cao và chiều sâu thường dẫn tới đề tài cõi tiên và cõi tục. Vớicách ngắt đoạn xuống hàng trong thể thơ tứ tuyệt cổ điển, Thi Sĩ Tản Đà đã trực giáclối diễn tả nhằm thể hiện thích hợp con đường trở lại trần gian của Lưu Nguyễn:Cái hạc bay lên vút tận trờiTrời đất từ nay cách xa mãiCửa độngĐầu nonĐường lối cũNghìn năm thơ thẩn bóng trăng chơi.(Tản Đà)Đối cực chiều cao làm nền cho vực thẳm không những dành cho các bài thơsiêu thoát, mà có khi cũng hiện diện trong thi ca tả thực tố cáo trại tù thực dân Phápgiam hãm lý tưởng của những người yêu nước muốn giải phóng dân tộc. Bài thơ“Lao Bảo” của Dao Ca đăng trong tuần báo “Đời Mới” (khoảng năm 1954-1955) môtả một trại tù hung ác xây trên một cao điểm trong dãy Trường Sơn:Lao Bảo! Lao Bảo!Nghìn năm gió thổi lưu đàyĐèo nghiêng quán nhạtHốc núi mộ tù xâyDưới chân thép bénLưng đèo một trời mâyMan thiên xứ rợVàng vọt nắng chiều râyRừng nghiêm thác lạnhXơ xác chòi gió layCơm thiu nước suốiSương nắng mùi đắng cayĐầu kê mõm núiLưng còng phơi nắng gayRoi gai xiềng sắtRú rậm chừng bỏ thâyĐèo cao ngất hútGió loạn đùa tóc mâyĐêm đêm thác đổAi nằm nghe lá bay.(Dao Ca)Hẳn là ta đã thấy nhiều nét tả thực, nhưng cũng không thiếu chất thơ huyềnhoặc của một vùng vàng vọt trong nắng trong gió, trong tiếng thác đổ, quán nhạt vớichòi xơ xác, rú rậm với rừng nghiêm, mộ tù với cuộc đời đày ải...Vì vậy cũng có thểmột phần nào liệt vào huyền ảo tính của thi ca.Đối cực thứ tư là “Sự Im Lìm Làm Nền Cho Tiếng Động”. Sự im lìm có thể làmột trạng thái nội giới thuộc về thời gian tâm lý, mà cũng có thể là những khoảnhkhắc ngừng trôi thuộc thời gian vật lý. Đây là ví dụ rõ ràng về thời gian vật lý: KhúcCủi trong bài thơ “Tràng Giang” của Huy Cận là một khoảnh khắc du mục, nhưng nó175 TRONG DÒNG CẢM THỨC VĂN HỌC MIỀN NAM