TRONG DÒNG CẢM THỨC VĂN HỌC MIỀN NAM PHÂN ... - Giao cảm

nhích" cho thơ đi tới, nghĩa là làm cho Thơ Vắt Dòng thành một hiện tượng đẩy dòngvăn học sử Việt Nam tìm lối đi khác, không bị khựng lại vì lẩn quẩn với Thơ Cổ Điển,Thơ Vần Điệu, Thơ Văn Xuôi, Thơ Tự Do, nhưng đồng thời họ cũng sáng tác các thểthơ khác. Nhập vào dòng Tân Hình Thức để làm "nhúc nhích" thơ, những người trêntiếp tục lưu luyến bơi trong các dòng thơ cũ, không quyết một đường lối "đẩy thơ đi"như Khế Iêm, Nguyễn Đăng Thường, Đỗ Kh...Những cây bút đóng góp về mặt thamluận văn chương cho Tân Hình Thức Việt Nam, hoặc dịch tài liệu văn chương HậuHiện Đại (mà Tân Hình Thức Việt Nam chịu ảnh hưởng), phải kể công đóng góp củaKhế Iêm, Nguyễn Đăng Thường,Nguyễn Thị Ngọc Nhung, Phan Tấn Hải. Đọc bản dịch "Giới Thiệu Thơ HậuHiện Đại Hoa Kỳ" của Phan Tấn Hải (1), ta mới truy nguyên cái giọng thách đố mỹcảm về thi ca, thách thức có tính chất "phản văn hóa" (nói phản văn hóa vì ta chủquan chưa lột xác với thơ cũ, chưa đồng hướng đảo lộn giá trị thế nào là quý đẹptheo Chủ Nghĩa Hiện Đại trong nghệ thuật), truy nguyên ảnh hưởng nào đã hìnhthành Tân Hình Thức Việt Nam.Trước đây cái giọng sống sượng, xin một lần nữa nhắc lại, chỉ có tính chấtphá chấp của Thiền, có tính chất bất mãn thời thế và đời sống, hoặc chỉ là tàn dưcủa chủ nghĩa hiện sinh, tàn dư của vạch trần bản năng tình dục theo Phân Tâm HọcFreud, tàn dư của chủ nghĩa cực đoan đề cao người Siêu Nhân...Chưa có cái giọngthách đố thi ca nhất của Hậu Hiện Đại Hoa Kỳ: "Hoa Kỳ đã ôm vào đầy đủ kiến thứcthế giới và cái nỗi lo văn hóa, và do vậy đã sở hữu được nền thi ca thách thức nhấtcủa nó" (Phan Tấn Hải, bản dịch đã dẫn). Từ bài đó ta biết thêm Thơ Hậu Hiện ĐạiHoa Kỳ gồm có những dạng:"Trường phái New York" thích sự dị thường lịch thiệp, lịch thiệp vì họ đều xuấtthân từ Trường Đại Học Harvard, dị thường vì phần lớn họ là những kẻ đồng tínhluyến ái. Những người thuộc "Phong trào Beat": Chủ trương đưa thi ca trở về nguồngốc là đọc kể và hát cho công chúng, thành khẩn với kiếp bụi đời Bô-Hê-Miên, ưathích mô phỏng một cách cố ý, tác phẩm "Howl" của Ginsberg sáng tạo bằng ngônngữ nói chẳng cần nặng đầu suy nghĩ. Thứ ba, trường phái "Thi Ca Black Mountain"xuất phát từ trường "Black Mountain College" ở North Carolina: Chú ý tới dòng thơnhư một đơn vị của hơi thở, sự quan trọng khi các chữ được đọc lên, thơ là trìnhdiễn trên sân khấu kèm theo nhiều tiếng động được ghi âm, hét và hát và nghi lễ hóakhi đọc thơ.Vì có sự giao thoa gần giống nhau giữa chủ nghĩa hiện đại và chủ nghĩa hậuhiện đại trong thơ, nên xin nêu ra một số tài liệu về thơ hậu hiện đại có tính cách đặcthù riêng biệt, tách rời ra vẻ tương tự với thơ siêu thực, thơ hiện sinh, thơ bản năngtình dục, và nếu quy chiếu với thời Văn Học Miền Nam thì Khác Thơ Thiền PháChấp, Thơ Tự Do của tạp chí Sáng Tạo, thơ Hiện Sinh Chống Phi Lý Xã Hội và PhiLý Chiến Tranh...Không phải là hậu quả của văn minh quá độ, tự do quá trớn, phi lýcùng cực, vong thân kỹ nghệ, tàn phá môi trường, phi nhân diệt chủng, khai thác cạnkiệt tài nguyên, bóc lột thế giới thứ ba, kinh tế toàn cầu hóa...những điều này thườngđược nêu ra làm bối cảnh phát sinh chủ nghĩa hiện đại trong nghệ thuật. Ta tách rađược vẻ đặc thù riêng của Nghệ Thuật Hậu Hiện Đại chính ở chỗ công nhận khôngcòn cái gì mới trong nghệ thuật, tất cả cái mới đều đã được áp dụng, vậy chỉ còncách là mô phỏng lại, nhại lại ráp nối liên-văn-bản.Những trích dẫn nêu vẻ đặc thù đó như sau: "Tái sử dụng trở thành công việcsáng tạo thực sự (Hoàng Ngọc Tuấn)...Chủ nghĩa Hậu Hiện Đại trên căn bản là mộtthứ hỗn hợp mang tính chiết trung (Phan Việt Thủy dịch)...Nghệ thuật chỉ là sự thamgia vào trò chơi hỗn độn giữa các vật thể giả tạo (Nguyễn Minh Quân)...Sự nhại lạiđến từ nỗi uất ức rằng mọi thứ đều đã làm trước rồi, các Nhà Văn và nghệ sĩ thời87 TRONG DÒNG CẢM THỨC VĂN HỌC MIỀN NAM