TRONG DÒNG CẢM THỨC VĂN HỌC MIỀN NAM PHÂN ... - Giao cảm

trong Thơ tượng trưng, đặc biệt là sử dụng biểu tượng và câu Thơ tự do...Trước đây,nhà Thơ tượng trưng cho mình có sứ mệnh đi tìm những dấu hiệu nói lên mối tươngquan bí ẩn giữa con người và vũ trụ, còn ngày nay nhà Thơ hiện sinh tự gán cho họcái nhiệm vụ thần bí là tìm lại cái bản thể uyên nguyên của con người, bằng cáchnhìn vào hư vô, nhìn vào hố thẳm, họ nói chính những cái này sẽ làm cho cá nhânxao xuyến lo âu...Thơ tiêu cực suy đồi ở Sài Gòn có nhiều dạng, song ở đây cần nóiđến loại Thơ tự mệnh danh là Thơ tự do, Thơ hôm nay, với những cây bút nhưThanh Tâm Tuyền, Sao Trên Rừng, Nguyên Sa, Cung Trầm Tưởng, Mai Trung Tĩnh,Tô Thùy Yên, Viên Linh, Quách Thoại..." (Hồ Tấn Trai, sách đã dẫn, từ trang 222 đếntrang 232). Lược qua vài nét hiện đại hóa trong Văn Học ta trước năm 1975, để thấycác trào lưu này cũng ít nhiều xuất phát từ chủ nghĩa hiện đại của Văn ChươngNghệ Thuật Âu Mỹ, qua các chủ nghĩa Lãng Mạn, Tượng Trưng, Siêu Thực, HiệnSinh...Tuy nhiên, vài dạng của chủ nghĩa hiện đại Âu Mỹ như Kịch Phi Lý ấp úngnhững điều vô nghĩa trên sân khấu, Thơ Siêu Thực Viết Do Tự Động Từ Vô Thức,có lẽ chưa có ai áp dụng vào Văn Học Việt Nam. Nhưng PhảnTiểu Thuyết, cũng làmột dạng của chủ nghĩa hiện đại, đã có vài người áp dụng trong Văn Học Miền Namtrước năm 1975. Sau năm 1975, nhất là sau thời kỳ cởi mở, Thơ trong nước đượcđúc kết có vẻ đa nguyên qua ba ý kiến, phê phán hướng Thơ về hiện đại như sau:"Quan điểm được đa số đồng tình, đó là khẳng định thành quả của Văn Học CáchMạng về đội ngũ sáng tác, nội dung thời đại và chất lượng nghệ thuật...Loại ý kiếnthứ hai, về cơ bản là phủ định giá trị Thơ kháng chiến. Sau Thơ Mới là nhóm XuânThu Nhã Tập và nhóm "Sáng Tạo" ở Miền Nam trước ngày giải phóng khả dĩ khiếnThơ đã nhúc nhích đi tới hiện đại. Ngoài ra Thơ Việt Miền Bắc mấy chục năm qua vềcơ bản vẫn là Thơ Mới theo hướng lặp lại...Loại ý kiến thứ ba thừa nhận những disản quá khứ, trong đó có di sản Thơ kháng chiến, nhưng đòi hỏi phải đổi mới Thơtheo xu hướng suy đồi (tức Tượng Trưng), siêu thực, hình thức, kiểu Thơ PhươngTây. Những tác giả này coi Thơ thuộc cõi vô thức, Thơ là cảm tính, là sự va đập âmthanh, là nghệ thuật của chữ.." (Vũ Duy Thông, trong cuốn "Cái Đẹp Trong ThơKháng Chiến Việt Nam 1945-1975, nhà xuất bản Giáo Dục 2000). Đúc kết trên có vẻkhông tán thành hướng Thơ về hiện đại theo kiểu phương Tây cuối Thế Kỷ 19 vàđầu Thế Kỷ 20. Bây giờ đã vượt qua chủ nghĩa hiện đại, với chủ nghĩa Hậu Hiện Đại.Chủ nghĩa này cũng phức tạp và đôi khi mâu thuẫn về hướng Tiến Tới Tân Kỳ: "Chủnghĩa Hậu Hiện Đại (Post- Modernisme) cũng muốn khép lại giai đoạn kéo dài ngótmột Thế Kỷ, trong đó nền Văn Hóa bị ngự trị bởi chủ đề về tính hiện đại, xem xéttheo hướng ấy thì hình như chủ nghĩa Hậu Hiện Đại báo hiệu Thế Kỷ 21 sẽ phải làThế Kỷ Văn Hóa" ("La Culture du 20 e Siècle. Dictionnaire d'histoire Culturelle MichelFragonard-Bản dịch do Nhà Xuất Bản Chính Trị Quốc Gia-Hà Nội 1999). Phản TiểuThuyết (Anti-Novel-Nouveau Roman), Kịch Phi Lý (The Theatre of the Absurb), ThơCụ Thể (Concrete Poetry), được coi như những dạng của Hậu Hiện Đại. Nhưng HậuHiện Đại cũng không dễ định nghĩa và cũng mơ hồ như nhiều chủ nghĩa hay trườngphái "Post-modernism is different from Modernism, even a reaction against it. It is noeasier to define than many other-isms. Like them, it is amorphous by nature" (ThePenguin Dictionary of Literary Terms and Literary Theory-Nhà Xuất Bản PenguinBooks, 1999). Đọc bài "Mấy Vấn Đề Thi Pháp Thơ Ca Việt Nam Thời Kỳ Đổi Mới"của tác giả Phạm Quốc Ca (trong sách đã dẫn: Một Số Vấn Đề Văn Học Việt Nam"),ta thấy những phản bác, tranh luận, bỉ thử qua lại, về Thơ hiện đại ở trong nước, cónhiều nét tương đồng với những xôn xao bất đồng ý kiến về Thơ ở hải ngoại. Vì vậy,xin trích nguyên văn để độc giả hải ngoại nào hệ lụy về Thơ thấy mình như đang ởtrong cuộc. Xin trích lại những ý kiến mà không theo một thứ tự nào:75 TRONG DÒNG CẢM THỨC VĂN HỌC MIỀN NAM