TRONG DÒNG CẢM THỨC VĂN HỌC MIỀN NAM PHÂN ... - Giao cảm

như thơ của tác phẩm "U Hoài": "Mối Sầu của Huy lớn quá, chàng bỏ Hà Nội vàohẳn Sài Gòn trước Hiệp Định Genève nửa năm. Tới Sài Gòn, ông Giám Đốc TrườngKỹ Thuật biết tài chàng có đến tìm để mời chàng vào Ban Giáo Sư. Chàng từ chối rồilang thang khắp Lục Tỉnh: Chàng đi tìm một khuôn mặt U Hoài với những nét sầu vờivợi...Và cũng do kinh nghiệm bản thân đó, chàng mới thầm hiểu một cách thấu đáonếp sống của dân tộc mình chiến đấu anh dũng là vậy mà trong các tác phẩm vănnghệ để lại vẫn thoáng gợn đây đó những nét sầu vạn cổ".Xin trích ra đây một bài thơ nói về di cư, nhưng có trước năm 1954:Lời VềThuở trước quê em ở BắcVô Nam từ độ lên mườiMây trắng ngày ngày xa tắpNhớ quê em buồn khôn nguôiMái tóc dừa xanh Thủ ĐứcNgọt ngào thay trái sầu riêngGió bãi phù sa Bến LứcNay thuần sữa mẹ linh thiêngEm dẫu chỉ là con gáiQuê xinh soi bóng sông lànhTheo mẹ băng chừng quan táiBao giờ quên lũy tre xanhAnh nhé giùm em nhắn vớiNhớ quê em ngại thăm quêLửa phượng trời duyên Khánh HộiBạc Liêu dễ ở khó về.Vó ngựa từ hồi vỗ xuống NamTruông mòn đưa lối Hải Vân SanÁo nâu phai lạt mùi cây cỏLá rụng hoa rơi đất nước Chàm(Hồ Dzếnh. Trích trong Tạp Chí Phổ Thông của Đại Học Luật Hà Nội, trướcnăm 1954)III.- VĂN NGHỆ MỚI VỚI NHÓM SÁNG TẠOSau cuộc di cư, miền Nam đã lần hồi ổn định, sống trong những năm hòa bìnhtạm bợ. Văn nghệ đấu tranh ý thức hệ nhường chỗ cho nền nghệ thuật mới sángchói. Văn nghệ sĩ trở về phạm vi thực sự của mình là nghệ thuật thuần túy. Tờ SángTạo mở đầu nghệ thuật mới với lý thuyết gia Mai Thảo, với nhà thơ tự do Thanh TâmTuyền, Tô Thùy Yên, với nhà thơ tình yêu mới Nguyên Sa và rất nhiều Nhà Văn thơquen thuộc trên báo chí cùng một đường lối: Mai Trung Tĩnh, Viên Linh, Trần Dạ Từ,Quách Thoại, Vương Tân, Trần Lê Nguyễn, Sao Trên Rừng, Dương Nghiễm Mậu,Hoàng Anh Tuấn, Thạch Chương, Trần Dạ Từ, Nguyễn Nghiệp Nhượng, Du Tử Lê,Vương Đức Lệ.Nguyên Sa một bên, Thanh Tâm Tuyền một bên, họ là những người gây đượcmột phong trào làm thơ tự do lớn lao, đến nỗi nhiều nhà thơ cũ phải lên tiếng, vì engại sự lấn át của thơ này đẩy họ vào sự lỗi thời. Nhưng họ e ngại không thành vấnđề vì mặc dù độc giả yêu chuộng thơ tự do, nhưng chỉ những bài nào có giá trị thựcsự và những bài thơ cũ của các nhà thơ trên nếu hay vẫn được mọi người nhắc nhởmãi mãi (trường hợp "Đăng Trình" của Vũ Hoàng Chương và Người Em Huyền Diệucủa Đinh Hùng". Mấy ai sống trong thời đại vệ tinh mà không nhớ những câu thơ đầytrăng sao vằng vặc của Vũ Hoàng Chương:151 TRONG DÒNG CẢM THỨC VĂN HỌC MIỀN NAM