TRONG DÒNG CẢM THỨC VĂN HỌC MIỀN NAM PHÂN ... - Giao cảm

Trước hết, ta dựa vào từ ngữ bướm trắng được nhắc lại một đôi lần trong tácphẩm. Nếu thế, ta dễ đi đến một kết luận vội vàng, tưởng đâu rằng ý nghĩa của tácphẩm nằm trong một vài từ ngữ được nhắc lại ấy. Trong tác phẩm Nhất Linh đá độngđến cánh bướm trắng, đó là khi nhân vật Trương biết chàng mắc bệnh lao, có thể chỉsống trong vòng một năm nữa, lúc ấy chàng nhìn hoa cẩm chướng trắng mà mườngtượng những con bướm trắng của một thời thơ ấu lành mạnh và xa xôi. Dựa vàomột vài từ ngữ đá động đến nhan đề bướm trắng mà tưởng rằng ý nghĩa của tácphẩm là sự nuối tiếc thời thanh xuân tươi đẹp trong sáng, như thế cũng có phần nàođúng, nhưng ý nghĩa tìm ra ấy hình như quá dễ dàng. Có lẽ đâu Nhà Văn mở cửacho độc giả thấy ý nghĩa của nhan đề quá lộ liễu như thế:"Một bông hoa cẩm chướng trắng, gió lọt vào làm rung động như một cánhbướm. Tưởng đến một ngày chủ nhật nắng, một ngày đã xa lắm chàng đứng nhìnnhững con bướm trắng, bay trên một luống cải lấm tấm hoa vàng...".Vậy ta dựa vào cốt truyện để truy ra ý nghĩa của nhan đề xem sao.Trong phần cốt truyện, nhân vật Trương là một người bệnh hoạn, mang cáiám ảnh gần ngày chết nhưng lại cố dấu căn bệnh trầm kha của mình để yêu tha thiếtmột người con gái còn tràn đầy sức sống, trẻ đẹp và hơi kiêu hình. Trương tự làmkhổ mình với mối tình ấy, tự thấy mình quấy nhiễu người khác nhưng vẫn muốnđược yêu, tự đưa mình xuống hàng thấp kém hơn người yêu bằng con đường trụylạc và biển thủ, cho đến khi biết mình lành bệnh thì người yêu đã trở thành một viễnđích không vói tới được nữa. Và Trương cũng đã khám phá được tình yêu của mìnhtừ trước đến nay chỉ là thứ tình yêu xây trên ảo ảnh, vọng tưởng hóa người yêu đểtự làm khổ mình.Chàng tìm thấy một tình yêu giản dị hơn: Một người con gái đẹp hiền và giảndị nơi làng mạc quê hương vẫn sẵn sàng đến với chàng, một thứ tình yêu êm đềmnhư người vợ săn sóc chồng. Căn cứ vào cốt truyện trên đây, ta có thể kết luậnbướm trắng là biểu tượng của tình yêu giản dị, không phức tạp. Con bướm trắngkhông sặc sỡ nhưng êm ái đậu trên cây cỏ của vườn xưa…Nhưng dựa vào khuynh hướng viết tiểu thuyết của Nhất Linh, khuynh hướngphân tách tâm lý, đào sâu vào những ngõ ngách lòng người, ta lại có một ý nghĩakhác về biểu tượng con bướm trắng.Bướm trắng là con vật chập chờn, phất phơ trên cành lá, cho nên bướm trắngcó thể là biểu tượng cho cái nội tâm bí ẩn và bất trắc của con người. Tác phẩmBướm Trắng bày ra một cuộc phiêu lưu của tâm trạng, một cuộc tranh chấp của nộitâm, những khúc quanh đột ngột của tâm hồn: Trương muốn yêu Thu nhưng lạimuốn chết để thoát khỏi tình yêu của nàng, muốn thụt két nhưng trong thâm tâm lạimong người chủ hãng buôn đến sớm để làm cho mình không thể thụt két, biết mìnhkhông xứng đáng nhưng lại tìm cách làm cho Thu coi trọng mình và căm tức khinàng kiêu hình, gạt Thu gặp mình lần cuối cùng để lợi dụng cơ hội cho dục vọngnhục thể, nhưng lại sung sướng bỏ lỡ dịp ấy, cuối cùng về ở hẳn với Nhan nơi chốnthôn quê nhưng lại không dám vội vàng vướng víu Nhan để lòng mình đừng quênThu… Bướm Trắng, biểu tượng chập chờn của nội tâm con người bất trắc. BướmTrắng, biểu tượng giản dị của tình yêu êm đềm không phức tạp. Có lẽ đó là nhữnggiải thích gần nhất về nhan đề Bướm Trắng của Nhất Linh.(Trích Tạp Chí Thời Tập, ấn hành tại Sài Gòn ngày 25 tháng 10 năm 1974)Cảm Nghĩ Vài Bài Hát Đã Nghe1.- Âm nhạc là bộ môn văn nghệ truyền đạt rộng rãi nhất vào quảng đạiquần chúng.168 TRONG DÒNG CẢM THỨC VĂN HỌC MIỀN NAM