TRONG DÒNG CẢM THỨC VĂN HỌC MIỀN NAM PHÂN ... - Giao cảm

Lòng buồn theo thành quách xa xưaNhững trang tin dội từ quá khứRớt ngập ngừng cùng những hạt mưaMưa lót ngót đời loi ngoi mãiSáng chưa đi, chiều lại mưa vềMưa ngả năm từ năm bảy ngảNgả nào cũng mưa và mưa thôiXấp báo trên tay vừa ướt hếtVậy mà cứ đứng dưới mưa bayHình như những mùa mưa thuở trướcĐang về làm ướt trái tim ai.Mùa màng thời tiết và lễ hội vào mùa Thu, mùa gợi hứng nhiều nhất cho thica, chắc chắn có nhiều dấu ấn trong thơ người Việt xứ người. Đặc biệt nơi miềnNam California, nơi không phải hoàn toàn thuộc khí hậu ôn đới như miền BắcCalifornia, mà là khí hậu bán ôn đới, khí hậu bán sa mạc, nên giữa tháng chíndương lịch trời vô cùng oi bức với những ngày có luồng nhiệt đi qua hết sức nóng,với những ngày có gió sa mạc Santa Ana thổi đến rất khó chịu. Nhưng cũng là nơitiềm phục sẵn những hàng cây phong ôn đới, những rừng thông thuộc xứ lạnh,những vùng cây aspen mau chóng chuyển thành lá đỏ vào mùa Thu. Tất cả như sẵnsàng thuộc về mùa Thu. Quả là như vậy khi ngày Thu-phân 22 tháng 9 trở về thìngay tức khắc thời tiết sa mạc chuyển liền sang mùa lạnh ôn đới. Trên đường phốthấp thoáng có người mặc áo lạnh, tuy nhiên chưa phải tất cả ai cũng thấy cần thiếtkhoác kín như khi vào giữa mùa Thu bước sang Đông. Mùa Thu California càngthêm gợi cảm do từ những bài hát sang Thu trong chương trình phát thanh Việt Ngữ24 tiếng mỗi ngày tại miền Nam California. Đang đi trên xa lộ vào buổi sáng khoảngchín mười giờ, lúc mà bầu trời huyền ảo có màn sương mù trên các hàng cây, khíhậu mát dễ chịu, nghe bài hát mùa Thu của Nhạc Sĩ Thanh Trang mới thấm đẫmchất siêu hình của trời đất “với thu mênh mông” để rồi “tiếc thu mênh mông”:“Nhớ những đường về sương rơi mịt mùng/ Mắt biếc là màu riêng tôi lạnhlùng/ Thương cho người về cô đơn với bóng/ Mây chiều lạc loài đã xuống/ Với thumênh mông... Nhớ mãi đường chiều thu rơi ngàn trùng/ Tóc đã lạc cùng mây trôi ngạingùng/ Đêm mong người về cho vơi giá buốt/ Nghe hồn từng mùa đã khuất/ Tiếc thumênh mông.” Nội dung bài hát này thuộc về tình ca, nhưng ta cảm được chất siêuhình của trời đất qua từ ngữ mênh mông lặp lại mấy lần, và hình như điệp khúcmênh mông gây ấn tượng nhất cho người thưởng thức.Ta đặt câu hỏi: Có phải sở dĩ thính giả cảm được tính chất vừa cao vừa rộngvừa huyền ảo của mùa Thu là nhờ âm điệu của nhạc vút lên, nhờ tiếng hát của HọaMi của Khánh Hà của Thu Phương...? Nghĩa là dù bằng những lời khác thì ta vẫncảm thấy chất siêu hình đó, không nhất thiết nhờ từ ngữ mênh mông. Có đúng nhưvậy không ? Ta thử trám vào những nốt nhạc đó bằng các chữ “bao la” hay “cao xa”,như thế thì không hề lệch âm điệu, vậy tại sao ta không cảm được tính chất mênhmông của trời đất vào Thu. Ta có thể nói từ ngữ mênh mông chẳng những chỉ trỏ sựvật mà còn chính là sự vật, từ ngữ không là phương tiện phát biểu thực tại mà cònchính là thực tại. Từ ngữ là hóa thân của bản thể. Một ví dụ khác: Từ ngữ chỉ về sốlượng “ngàn” khác với từ ngữ số lượng “nghìn” (không kể ngàn có nghĩa là rừng nhưcây ngàn, lên thác xuống ngàn). Ngàn khơi chẳng hạn là từ ngữ chỉ số lượng trênđại dương, khi đọc lên có âm hưởng biểu hiện cõi miền lớn rộng, tức là chữ ngànkhơi chất chứa bản thể ngoại giới bao la. Còn nghìn xưa là từ ngữ chỉ số lượng thờigian, khi đọc lên có âm hưởng biểu hiện bề sâu quá khứ, tức là nghìn xưa chất chứabản thể độ dầy của lịch sử. Nếu ta dùng chữ ngàn xưa thì cũng được, cũng đồng242 TRONG DÒNG CẢM THỨC VĂN HỌC MIỀN NAM