TRONG DÒNG CẢM THỨC VĂN HỌC MIỀN NAM PHÂN ... - Giao cảm

đỉnh mơ ước đi hoài chưa tớirừng dưới sâu đã mấy tuổi già.Nguyễn Mạnh Trinh(Tạp chí Văn Học, số 131, tháng 3/1997)Độc thoại nội tâm, một mình nói với mình thường là tự trách thân chưa làm gìmà đã phung phí gần hết thời gian một đời người, nội dung này cũng thường vãnglai tâm thức Nhà Văn Nhà Thơ, vậy không phải là đề tài hiếm hoi. Nhưng nội dungđó gắn bó biểu tượng xa lộ của hành trình đi đi về về với công việc đều đặn, với trựcgiác cần phải lặp lại một nhóm từ ngữ diễn tả triền miên, với thể thơ bảy chữ hiệpvận từng đôi một và trung thành từ bài này sang bài khác (trong khi cao trào vănchương là thơ tự do, thơ vắt dòng kiểu Tân Hình Thức, từ ngữ thách đố chất thơ, thiảnh phản thi ảnh kiểu Hậu Hiện Đại Hoa Kỳ), vì vậy thơ bảy chữ của Nguyễn MạnhTrinh là đại diện cho “Hội nhập bình thản”, cả nội dung và hình thức, đồng bộ giữacách thế sống nơi hải ngoại và cách thế diễn tả. Nguyễn Mạnh Trinh cũng có một sốbài làm theo thể thơ tự do hoặc vài thể thơ khác, nhưng đa số là thể thơ bảy chữ, vàđa số cũng hiệp vận từng đôi một trong từng đoạn thơ bốn câu, hai vần trắc hiệpvận, hai vần bằng hiệp vận. Có thể nói chính xa lộ cao tốc mà lại thứ tự xe nào nấychạy trong đường “lane” của mình, nên dù tốc độ cao 65-70 dặm một giờ hóa thànhđều đều, mỗi ngày với đường dài cho mỗi bận khoảng 40 dặm (độ 80 cây số) từ phíaNam là Quận Cam gần biển đi lên phía Bắc ở Los Angeles gần núi, những điều kiệnngoại giới đó tạo ấn tượng vào nội tâm để biến thành thái độ hội nhập bình thản.Nhắc lại, đối với người không nặng lòng với “quê hương tinh thần”, coi nghiệp văn làtrên hết (đối với thế hệ thứ nhất như Nguyễn Mạnh Trinh thì là nghiệp văn viết bằngViệt ngữ), những người đó sẽ giết sự đều đều của cuộc đời bằng đi du lịch, hoặcbằng thú làm vườn, hoặc bằng làm việc thiện nguyện, hoặc bằng giải trí ăn thua nhỏở thú kéo máy nơi sòng bạc Las Vegas (dĩ nhiên sẽ bỏ qua các máy ăn thua lớn tạinơi ấy). Ta chưa nói đến “quê hương tinh thần” của những người sáng tạo âm nhạc,hội họa, hoặc các nghệ thuật khác. Ta chưa nói đến “quê hương tinh thần” củanhững nhà chuyên về khảo cứu khoa học, chuyên về phát minh kỹ thuật. Ta chưanói đến “quê hương tinh thần” của các bậc dốc lòng cho tôn giáo giải thoát cho tâmlinh mình, giải thoát cho tâm linh người. Có phải đâu những người ấy dấn thân vàocác việc tinh thần trên vì muốn giết thì giờ cuộc sống đều đều. Cũng có phải đâungười khổ công vì một chữ trong câu thơ, người phải ngày đêm viết cho xong cuốntiểu thuyết đồ sộ, người tra cứu biên khảo phải miệt mài trong sách báo hay trongthư viện, tất cả cũng có “quê hương tinh thần” là chữ nghĩa, nhưng nào có phải đâuđể giết thì giờ cuộc sống đều đều. Thiết nghĩ, trường hợp có tình cảm hời hợt với đấtmới trước đã, rồi cộng thêm việc đi đi về về trên xa lộ như Nguyễn Mạnh Trinh, vàthể hiện sự đều đặn gần như trung thành với một thể thơ, gần như trung thành vớingôn ngữ trung dung tân kỳ và cổ điển, tổng hợp lại mới biến thành thơ hội nhậpbình thản, bản sắc đặc thù dễ nhận diện ở toàn bộ tác phẩm thi ca của nhà thơ này.Nếu có nhà thơ cứ tùy hứng thay đổi thể cách diễn tả, thí nghiệm kiểu này kiểu khác,thì sẽ không dễ cho ta nhận diện. Thay đổi thể cách rất cần trong sáng tạo nghệthuật, nhưng cứ thay đổi hoài mà không dừng lại chuyên nhất vào một lựa chọn đắcý của mình, thì biết bao lâu mới gây ấn tượng cho người khác nhận diện. Vì vậy, nêura việc dễ nhận diện chẳng phải là phủ nhận nhà thơ nào đó không có mặt, không cótài, mà chỉ cốt nêu ra diện mạo dễ phân định do nhà thơ kiên trò trên một đường lốilựa chọn nhất định.Có hạn chế như vậy mới tránh được sự mơ hồ, sự chồng chéo, sự rối mù, sựđồng dạng, sự lặp lại khi ta làm công việc nhận diện trong số đông đảo người làmthơ ở hải ngoại.119 TRONG DÒNG CẢM THỨC VĂN HỌC MIỀN NAM