TRONG DÒNG CẢM THỨC VĂN HỌC MIỀN NAM PHÂN ... - Giao cảm

Muốn gặp nhau mang cảm tình qua hai chặng đường len giữa đám ồn ào.Chuyến xe buýt chạy trong một buổi chiều. Trời mưa mưa ngoài châu thành.Không tìm thấy bến, không đỗ lại.Vạt áo đã ướt đầyTóc em rét mướtMột ngày mới bắt đầu với tờ báo phát hành sớm gói trong tay.Xe còn chạy mưa hoài, dòng sông hoang, mắt bảo cố níu lấy cửa xe. Nhưngchúng ta không kiếm được một lời nào mà nói.[Thơ Thanh Tâm Tuyền]Hình ảnh đẹp theo cảm quan thời đại: Những dãy building giữa trăng sao,những ngã tư công viên lá đổ, những bến tàu ống khói mệt lả...là những chất liệumới cho thi ca hôm nay. Phải chăng có một sự chuyển hoán trong cảm quan conngười, cái đẹp thơ nmộng xa vời nhường chỗ cho cái đẹp quen thuộc trước mặt bịbỏ quên: "Thành Phố đêm mang nét sầu hoang phế, thùng rác cột đèn chó đói vàanh" (Thái Thủy). Thanh Tâm Tuyền đưa ra một nhận định cho thấy lối làm thơ củaông: Hình ảnh rời rạc nhưng tổng hợp bằng cái nhìn liên kết, âm điệu tiết điệu phảilắng nghe trong một "strophe" chứ không hạn định trong một câu thơ...Nguyên Sađược nhiều ảnh hưởng hơn, vì mặc dù thơ mới (thơ xuôi tự do), nhưng tâm hồn củaông cũ với tình yêu thường hằng, với cái đẹp trong vũ trụ thẩm mỹ cổ điển. Trái lại,Thanh Tâm Tuyền làm thơ bằng một thái độ hôm nay: Phản kháng vũ trụ thẩm mỹquen thuộc nhưng giả tạo (nỗi buồn trong thơ hôm nay, Thanh Tâm Tuyền). Mặc dầuông muốn chứng tỏ thơ ông là sản phẩm của thái độ sống ở đời hôm nay, nhưngphải công nhận thơ ông chứa đựng quan niệm nghệ thuật vụ hình thức (Trèo lên câybưởi hái hoa. Thanh Tâm Tuyền). Một số nhà thơ trẻ (2) chịu ảnh hưởng của phongtrào tìm tòi một lối thi ca độc đáo và họ đang đi trên con đường dọ dẫm. Vì có sự lạmphát, một số nhà thơ khuyên các bạn trẻ trước khi làm thơ tự do, càng phải làm thơcổ điển để quen thuộc với vũ trụ âm điệu thi ca, để sáng tác một âm điệu tàng ẩn củathơ tự do. Phải chăng đó là lời khuyên thành thật hay chỉ vì sợ thơ tự do mất giá trị vìquá dễ làm ? Và nhàm tai thiên hạ ? Song song với thi ca là văn. Về văn chỉ có MaiThảo là có một cố gắng sáng tạo về hành văn. Ta có cảm tưởng văn Mai Thảo làmột tảng mầu huy hoàng đổ xuống khung vải: Hình ảnh đẹp quyện vào nhau lướt điliên tục, những chữ dùng "sang trọng, trí thức". "Bản Chúc Thư Trên Ngọn Đỉnh Trời"là một thành công của ông sau "Đêm Giã Từ Hà Nội". Tác phẩm trên là một bài thơcó nét đẹp Tây Phương, vừa hùng dũng, vừa diễm tình, khiến ta nhớ đến nhữngcảnh chinh phạt mênh mông, viễn trình bát ngát, đồng thời bao hàm được quan niệmvị nghệ thuật cả ông: Muốn đạt tới nghệ thuật rồi đi tìm một đỉnh trời nghệ thuậtkhác, và cứ phải chinh phục hoài không bao giờ an nghỉ trong vinh quang. Sau đâylà một đoạn văn đầy nghệ thuật của ông:"Chàng có đôi mắt sâu nhưng chứa đựng những hoang vu tiền sử, những đỉnhtrời cao ngất không ngó thấy, những không gian bất tận không có dấu chân và sựsống của loài người. Đôi mắt phảng phất niềm mơ màng khó hiểu, như những cửangõ mở vào một thứ thế giới hư vô riêng biệt: Đôi mắt như hai vì sao trầm lặng, buồnrầu ẩn chứa mọi phần tâm linh cùng thẳm, tất cả định mệnh chàng ủ kín trong đó.Đôi mắt có một sức quyến rũ mãnh liệt, lúc ngủ, tròng mắt yên tĩnh bao bọc lấy đờisống hằng ngày, lấy tôi, trong cái nhìn khoan dung thỏa thuận. Đôi mắt khi cháy lên,khi ánh lửa dị thường nói sự bắt gặp của linh hồn chàng với niềm khát vọng tiền kiếp,đẩy chàng tách rời khỏi đời sống, mọi người chung quanh, đi vào những miền gióbão hoang vu, bí mật và xa xôi như khói lửa nghìn đời xa cách nhưng vẫn còn đó,vẫn thăm thẳm cháy trong lòng đất".153 TRONG DÒNG CẢM THỨC VĂN HỌC MIỀN NAM