TRONG DÒNG CẢM THỨC VĂN HỌC MIỀN NAM PHÂN ... - Giao cảm

cổ thời: Ngựa hí sa trường, chinh phụ thềm rêu ngóng chồng, xưa nay chinh chiếnmấy ai về...Đó là tất cả nội dung của bài thơ “Mòn Mỏi”:Em ơi nhẹ cuốn bức rèm tơTìm thử chân mây khói tỏa mờCó bóng tình quân muôn dặm ruổiNgựa hồng tuôn bụi cõi xa mơ.Bên rừng ngọn gió rung câyChị ơi con nhạn lạc bầy kêu sươngSóng chiều đưa chiếc thuyền lanChị ơi con sáo gọi ngàn bên sôngÔ kìa! Bên cõi trời đôngNgựa ai còn ruổi dặm hồng xa xa.Này lặng em ơi, lẳng lặng nhìnPhải chăng mình ngựa sắc hồng inNhẹ nhàng em sẽ buông rèm xuốngChị sợ trong sương bóng ngựa chìm.Ngựa hồng đã đến bên hiênChị ơi trên ngựa chiếc yên...vắng người.Thể thơ đối thoại tưởng chừng đã lãng quên vì ít ai dùng, bẵng đi một thờigian dài, nay gặp lại, ta có cảm nghĩ như tìm được một cuốn sách cũ trong nhà khokhông người lai vãng. Với thể cách đối thoại bằng trừng đoạn bài thơ trên, ta lại thấytrong bài thơ “Tại Sao”: Những đối thoại giữa cô gái bán bar Việt Nam và anh lính Mỹtrước giờ lên đường về nước. (Xem lại tạp chí Khởi Hành số 12, bài thơ do SusanWallace sưu tầm trong “250 Yeas Of Wartime Love Letters”, không thấy ghi tên tácgiả bài thơ).Khởi điểm là bài thơ “Mòn Mỏi”, nhân đó lại bàn về một vấn đề văn chương:Thể thơ đối thoại. Như vậy muốn viết về Thanh Tịnh mà thật ít lời. (*) Không còncách nào khác hơn khi ta chưa có ý định viết thành bài nghiên cứu hay nhận định tácgiả, đành phải nương nhờ một cái cớ cho sự cảm nghĩ về văn chương.(*) Xin trích lại vài ý tưởng về đoạn văn mùa tựu trường của Thanh Tịnh:“Hằng năm cứ vào cuối Thu, lá ngoài đường rụng nhiều, và trên không có nhữngđám mây bàng bạc, lòng tôi lại nao nức những kỷ niệm hoang mang của buổi tựutrường...”Bản văn trên có một ma lực gì mà mỗi khi nhắc đến buổi tựu trường, chúng tađều nhớ lại ? Không phải vì bài văn có những ý tứ hay như con đường đã quen đi lạinhiều lần bỗng trở nên lạ đối với cậu học sinh mới cắp sách đến trường, cũng khôngphải vì bài văn nói quá đúng một kỷ niệm ai ai cũng có như cảm tưởng sợ sệt lạclòng của một người học trò được mẹ đưa đi học lần đầu tiên. Những ý tứ ấy thìnhiều người đã nói rồi, có gì là mới lạ vang vọng mãi trong lòng ta...Vang vọngkhông phải do cái mới lạ, mà do cái man mác, xa xôi, vất vưởng...Chính là các từngữ “trên không có những đám mây bàng bạc” tạo ra một ma lực làm ta nhớ mãi bảnvăn này. Tại sao những từ ngữ đó và không là những từ ngữ khác ?...Mỗi bài văn hình như có những từ ngữ quyết định, chính chúng làm nên giá trịcho một bản văn. Đó là những giá trị không lộ liễu vì bao giờ cũng là cái mơ hồ,không phải là những tình ý rõ ràng nhưng là cái gì thấp thoáng...Một nội dung hồitưởng thì từ ngữ xa xôi là một giao hưởng mật thiết làm ta nhớ mãi. Thanh Tịnh vớiđám mây bàng bạc trôi trên nền trời của kỷ niệm ngày tựu trường, Mai Thảo với hồicõi man mác vọng vào những mái bếp tro than nguội lạnh lúc năm giờ sáng của kỷniệm một “Chuyến Tàu Trên Sông Hồng”, Võ Phiến với đám khói vất vưởng bay lêncao mãi trong ký ức của kỷ niệm một chuyến đi qua đồng ruộng mênh mông của34 TRONG DÒNG CẢM THỨC VĂN HỌC MIỀN NAM