TRONG DÒNG CẢM THỨC VĂN HỌC MIỀN NAM PHÂN ... - Giao cảm

hận thù hay gian khổ, cũng chẳng lạ khi đào sâu tính nhân bản không chính trị trongtình cảm nhớ gia đình, ta thử viết tiểu luận bàn về tâm cảnh có tính chất vừa mỹ cảmvừa siêu thực hướng về đỉnh núi Hoàng Liên Sơn và đỉnh núi Chứa Chan thỉnhthoảng lại tái hiện trong thơ tù cải tạo. Ví dụ thứ hai việc phải viết theo cách tiểu luận(vì chỉ là thơ của một số Thi Nhân hải ngoại mà thôi), nằm vào chương viết về thơ lộliễu tình dục của vài nhà thơ nữ. Lối quen không lạ khi nêu ra ý kiến sở dĩ họ viết táobạo tình dục chẳng qua chỉ là cung cách biểu hiện nữ quyền. Cũng không lạ khi nêura ý kiến thứ hai cho rằng đó chính là sự trỗi dậy của vô thức tập thể thời mẫu hệchưa bị chèn ép lễ nghi đặt định do phụ quyền về sau đã lấy mất thế thượng phongcủa họ. Vậy ta sẽ tiểu luận với ý kiến mới như sau: Tính chất muốn trổi bật về vănhọc của các Nhà Văn thơ nữ thuộc “thế hệ một rưỡi”, vì họ chưa thể viết nổi bằngngoại ngữ Anh Văn hay Pháp Văn như thế hệ thứ hai thứ ba, mà họ cũng khôngmuốn viết bằng Việt ngữ với đề tài nhiều Nhà Văn nam đã viết cả rồi.Với cách thức viết bằng tiểu luận, nghĩa là với tính chất nặng về suy luận thiếubao quát, đương nhiên đã không giống với cách viết sưu tầm biên khảo như chươngvề thơ hoài hương dành cho trọn bài viết kỳ này. Sưu tầm mang ý hướng càng đầyđủ thì càng tốt, vậy tại sao không sưu tầm thơ hoài hương từ hải ngoại hướng vềtừng Thành Phố, từng Tỉnh hay Quận lỵ làng xã của mỗi nhà thơ ? Tại sao lại sưutầm thơ hoài hương quy về một vài vùng trọng điểm ? Bởi vì quy về vài vùng trọngđiểm mới nói lên được tâm cảnh từng nhóm Thi Nhân hải ngoại, dù trong một hoàncảnh chung, dù họ đều là người Việt. Tính chất địa phương từng vùng khá rõ rệt.Tính chất địa phương do không gian cùng nhau cư ngụ, lâu dần thành cùng tiếngnói, cùng cách ăn ở, không hẳn do dị biệt về người. Tính chất vùng và tâm cảnh đókhông giống với tình hoài hương thuộc hoàn cảnh khác như thời Văn Học MiềnNam, thời Văn Học Pháp Thuộc, thời Văn Học Kháng Chiến Chống Pháp, hoặc xahơn như thơ hoài hương thời di dân vào đất nhượng địa Chiêm Thành, di dân vàođất bỏ hoang Chân Lạp. Cụ thể như thời Văn Học Miền Nam, thơ hoài hương saucuộc di cư tiếp theo Hiệp Định Genève là thơ hoài hương về những vùng trọng điểmnhư Hà Nội và vùng các Họ Đạo Công Giáo Bùi Chu-Phát Diệm. Sau đó là cuộcchiến tranh ròng rã 20 năm, người thôn quê có một số đổ lên thành thị. Ta sẽ vộinghĩ thơ hoài hương thời chiến tranh vừa qua là thơ hoài hương về làng mạc thônquê. Sự thật cuộc chiến tranh này là chiến tranh du kích theo thế cài răng lược, xôiđậu trà trộn, ngoài một số mật khu hay vùng trắng hoàn toàn được kiểm soát chặtchẽ. Chỉ một số là thơ nhớ về thôn quê khi người ta đã tản cư lên ở hẳn trên Tỉnh.Nếu ta ngẫm lại thì mới nhớ thơ hoài hương thời chiến tranh chính là thơ “lính xanhà”, “Tết này con không về”, nhớ làng khi ở tiền đồn với “phiên gác đêm xuân”, nhớThành Phố khi từ giã lên đường nhập ngũ mà đành “Trả lại em yêu”, nhớ trường cũbạn xưa vì đến tuổi khoác chiến y mà đành phải “biệt kinh kỳ”. Vậy thơ hoài hươngthời chiến tranh trong Văn Học Miền Nam là thơ nhớ nhà, nhớ mẹ, nhớ người yêu,nhớ trường, nhớ bạn học, nhớ nơi ở một thời bình yên, nhớ cuộc sống chưa đến lúcthi hành quân dịch. Vùng trọng điểm thơ hoài hương thời chiến tranh không cókhông gian rõ rệt chia vùng, mà có thời gian rõ rệt nhớ thời thanh bình chưa khói lửatriền miên.Tiếp theo thời Văn Học Miền Nam, thơ hoài hương thời Văn Học Hải Ngoạihướng về những vùng trọng điểm nào làm nổi bật tâm cảnh trong một thời kỳ ?Trước khi sưu tầm sắp xếp thơ hoài hương hải ngoại, thiết nghĩ ta cần phân biệt tìnhhoài hương quê quán khác với tình quê hương đất nước trùm phủ đến lãnh vựcquốc gia, cũng thế, phân biệt tình hoài hương quê quán khác với tình hoài hương trúquán, khác với hoài hương dành cho một cảm-tình-quán, và tình hoài hương quêquán cũng khác tình quê có tính chất thảo dã phân biệt với cuộc sống nơi thành thị.248 TRONG DÒNG CẢM THỨC VĂN HỌC MIỀN NAM