TRONG DÒNG CẢM THỨC VĂN HỌC MIỀN NAM PHÂN ... - Giao cảm

xuôi những thi đoạn trong hai câu sáu tám, chính là sáng tác bằng hồn cảm khi đọcthơ.Còn nhầm lẫn khi đọc thơ cũng làm giàu có, làm phì nhiêu cho thơ bằng phùsa ngoại nhập. Tuy nhiên, sự giàu có này không do tâm hồn mình mà do ngôn từ bịta hiểu sai, do sự vật bị ta nhầm lẫn. Nhầm lẫn chân trời cát thành ốc đảo mượt mà,đó chính là một bài thơ của kẻ kiệt sức trên sa mạc. Ví dụ, đây là một nhầm lẫn khiđọc thơ của Trần Huyền Trân:Mưa bay trắng lá rau tầnTàu ai bốc khói xa dần bến mơĐộc giả có thể lẫn lộn (như người viết bài này) giữa "rau tần" dầy lá màu xanhlợt với "rau tía tô" lá mỏng màu đỏ tím. Nhầm lẫn (khi chưa kiểm chứng) làm cho bàithơ có màu sắc tương phản hơn (không dám nói là hay hơn) trong bối cảnh một cơnmưa tác giả nhìn ra vườn và nhìn ra con sông rộng lớn có chiếc tàu vừa rời bến. Tachợt nhớ đến đóa hồng nhung dưới cơn mưa phùn trong văn Khái Hưng.Sự nhầm lẫn làm giàu có mà lắm khi cũng làm nghèo nàn thi ca. Nghèo nàn làdo định kiến, do một ý tưởng tiền chế, có sẵn như một cái khuôn chụp vào thơ củangười khác. Ví dụ, vào cuối thập niên 1950 ở miền Nam Việt Nam, ta nghe lời thơtrong bài tình ca "River of No Return" (cũng là nhan đề một cuốn phim có bài hát đó).Ta liền liên tưởng đến ý tưởng dòng sông ly biệt, dòng sông đáo hải bất phục hồitrong Đường Thi, hay lẽ biến dịch vĩnh viễn trong triết lý Hy Lạp. Thực ra, sau khikiểm chứng lại mới biết, lời thơ có ý tưởng nói về "tình yêu một trái tuyết lăn" khôngkiềm lại được, tình yêu lầm lỡ khi đã trao trái tim cho ai thì không thu hồi được nữa.The love, a traveller on the riverof no return.Trong bối cảnh hoang dã thời lập quốc Canada, với con sông chảy xiết vùngBanff mà người da đỏ gọi là "Sông lạc đường về", có một nàng ca sĩ (do MarilynMonroe thủ diễn) đã trao trái tim lầm lỡ cho một gã phiêu lưu cờ bạc rất đẹp trai,trong khi đó có một người yêu nàng thực sự (do Robert Mitchum đóng vai), dĩ nhiênkhông được nàng đáp ứng. Trái tim lầm lỡ như tiếng vọng của con sông mãi mãikhông về:I can hear the river's calls:No return, No return...I can hear my love's calls:No return, No return...Nhầm lẫn khi đọc thơ thường xảy ra khi ta không biết rõ nghĩa một Hán tự,hay nghe không rõ lời trong một bài hát ngoại ngữ. Vì ngộ nhận, ta đã vô tình cóđược một tứ thơ, một thi tính. Phải chăng đây cũng là một vấn đề văn chương khiđọc thơ. Ta cần xem xét lại để thu lượm những rơi rớt có khi cũng lóng lánh trên dọcđường thưởng ngoạn.Thể Thơ Đối ThoạiLàm sao tránh được sự sơ sài khi viết về một tác giả nổi tiếng mà bài viết chỉgiới hạn trong một hai trang báo. Ngoài cách kể vài kỷ niệm hay vài giai thoại quenbiết với tác giả để đóng góp một chút tư liệu liên quan đến cuộc đời, qua đó soi rọisự hiểu biết về văn thi nghiệp muốn giúp gì thêm thì chỉ còn cách là từ một bài thơhay một đoạn văn của tác giả, nhân đó bàn về vấn đề văn chương có tính cách tổngquát.Ví dụ viết về nhà thơ Thanh Tịnh thì không thể trong một bài báo quá ngắnnhìn được dù chỉ vài khía cạnh trong tổng thể thi nghiệp của Thanh Tịnh. Vì vậynhân bài thơ “Mòn Mỏi” của ông, ta bàn về thể thơ đối thoại, một thể thơ tưởng đã32 TRONG DÒNG CẢM THỨC VĂN HỌC MIỀN NAM