MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

yukarıya doğru bir baskı oluşturmaktadır. Dolayısıyla, küreselleşmenin
devletin mali bunalımını derinleştirdiği ifade edilebilir. “Devletin mali
bunalımı”, kamu harcamalarının kamu gelirlerinden daha hızlı artma
eğilimini ifade etmektedir 109 . Bu kavram James O’Connor’ın 1973 yılında
yayınladığı “The Fiscal Crisis of The State” isimli eserinde yer almış ve
O’Connor kamu harcamalarının kamu gelirlerini aşma eğilimini ifade eden
olguya “devletin mali bunalımı” adını vermiştir.
Küreselleşme sürecinde ülkeler, kamu harcamalarında kısıntıya
gidemezken, kamu gelirlerini harcamalar ile aynı oranda arttıramamaları
nedeniyle devletin mali bunalımı sorunu ile karşılaşmaktadırlar. Kamu
gelirlerinin kamu harcamaları ile aynı seviyede artmamasının nedeni,
küreselleşmenin vergi gelirlerinin artırılması yönünde yapılacak hükümet
düzenlemelerinden yana olmamasıdır. Hükümetlerin, özellikle sermayeyi ve
geliri vergilendirme olanakları, sermayenin akışkanlığındaki artış nedeniyle
günümüzde iyice daralmış durumdadır 110 .
Gelişmekte olan ülkelerin çoğu 1980’lerin başında ciddi bütçe açıkları
ile karşı karşıya kalmışlar ve sonrasında uluslararası kuruluşların önerileri
doğrultusunda uygulamaya koydukları sıkı para ve maliye politikaları ile bu
sorunu aşmaya çalışmışlardır. Ancak bu sorunun aşılması, eğitim, sağlık,
sosyal güvenlik ve sosyal yardım gibi doğrudan insana yönelik sosyal
nitelikli kamu hizmetlerinde gerçekleştirilen kısıtlamalarla ya da gelecekte
bu hizmetlere yapılacak yatırımlardan vazgeçilmesi suretiyle sağlanmaya
çalışılmıştır 111 .
Bölgeler itibarıyla gelişmekte olan ülkelerde merkezi hükümet mali
dengelerinin GSYİH’ya oranlarına baktığımızda ortalamalar itibarıyla bütçe
açıklarının ciddi boyutlarda olmadığı belirtilebilir. Aşağıdaki tablodaki
oranlarda bu görülebilmektedir. Bu ülkelere ait 1996 yılı bütçe açıkları
/GSYİH oranı ortalaması % -2.1 iken bu ortalamanın 2004 yılında % -3.1'
olması beklenmektedir. Ülke grupları itibarıyla oranları incelediğimizde Orta
Doğu ve Türkiye grubu en fazla kamu kesimi açığı veren grup olmakta, bunu
ise Gelişen Asya, Afrika ve Batı Yarımküre ülke grupları izlemektedir.
109 James O'CONNOR, The Fiscal Crisis of The State, New York: St. Martin's Press, 1973,
(Çeviren: Filiz ÖZYURT, Tülay ÖZYURT, “Devletin Mali Bunalımı”, Liberalizm, Refah
Devleti, Eleştiriler, Derleyen: Kemali SAYBAŞILI, Bağlam Yayınları, İstanbul, s.244).
110 YILDIZ TOKATLIOĞLU, a.g.e., s.92.
111 YILDIZ TOKATLIOĞLU, a.g.e., s.92.
81