MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

mukadderdir. Ekonomik istikrarın bozulması ise, her şeyden önce Devletin
ekonomik ve sosyal ödevlerinin aksaması sonucunu doğurur.
Bundan ise, her şeyden önce bu haklardan yararlanacak olan şahıslar
zarar görür.
Madde, hiç kimseye Devletten sosyal ve ekonomik hakları
gerçekleştirmesini isteme hakkı vermediğini, bu hakların devlete yüklenen
ödevlerden ibaret olduğunu belirtmektedir.” 105
Dolayısıyla bu madde hükmüne ve gerekçesine göre, devletin
yüklendiği görevleri ancak mevcut kaynakları çerçevesinde yerine getirmesi
gerekmektedir. Ancak, uygulamada bu hükme uyulmadığı görülmektedir.
Anayasanın 65. maddesindeki hüküm içinde yer alan “mali kaynaklar”
ifadesinin kapsamı önem taşımaktadır. Şayet kanun koyucu bu hükmü
Anayasaya koyarken mali kaynaklar kapsamında “borçlanma” kaynağını
olağan bir gelir kaynağı olarak değerlendirmiş ise mali disiplinsizliğin bir
temelinin de burada atıldığını ifade etmek yanlış olmayacaktır. Ancak, ne
söz konusu madde hükmünde, ne de gerekçesinde mali kaynakların kapsamı
ifade edilmemiştir. Fakat, mantık çerçevesinde değerlendirildiğinde, mali
kaynaklar kapsamında yer alması gereken gelir kaynakları; başta vergi
gelirleri olmak üzere, resim, harç, şerefiye, vergi ve para cezaları gibi
devletin olağan gelirleridir. Aksi takdirde, borçlanmayı olağan bir gelir
kaynağı olarak göstermek yanlış olacaktır. Sonuç itibarıyla, devletin
üstlendiği görevleri hangi mal ve hizmetlerle ve hangi gelir kaynakları ile
yerine getirdiğini gösteren bir araç olarak kullanılan bütçelere baktığımızda,
özellikle son yıllarda uygulanan bütçelerin bu hükmü zedelediğini
belirtebiliriz.
Türk Bütçe Sisteminde merkezi idare kapsamında öncelikle giderler,
ardından bu giderleri karşılayabilecek gelirler belirlenmektedir. Şayet olağan
gelirler ile belirlenen giderler karşılanamaz ise, aradaki fark kadar
borçlanmaya başvurulur. Bütçe kanunun 1. maddesi giderler; ikinci maddesi
gelirler ile ilgilidir. Üçüncü madde ise “denge” maddesidir. Ve bu maddeye,
gelirler ile giderler arasındaki farkın borçlanma ile karşılanacağı
yazılmaktadır. 1986 yılına kadar denge maddesi çerçevesinde sadece iç
borçlanmaya imkan tanınırken, bu yıldan itibaren “net borçlanma hasılatı”
105 Mehmed AKAD – Abdullah DİNÇKOL, 1982 Anayasası Madde Gerekçeleri ve
Maddelerle İlgili Anayasa Mahkemesi Kararları, Alkım Yayınevi, İstanbul 1998, s. 308.
382