MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

denk bütçe” ilkesi de bu kurallardan birini teşkil etmektedir. Anayasal denk
bütçe kuralı uygulaması açısından ise, Amerika Birleşik Devletleri’ne bağlı
eyaletlerin gerçekleştirdikleri uygulamalar ilgi çekicidir. Bununla birlikte,
pek çok ülke örneğinde görüldüğü üzere, mali disiplinin sağlanması
amacıyla anayasal düzenlemelerin yanı sıra bazı yasal düzenlemeler de
uygulamaya konulmaktadır.
Devletin ekonomik alanda sahip olduğu hak ve yetkileri çerçevesinde,
harcama, vergileme, borçlanma ve para basma yetkilerinin anayasal veya
yasal düzeyde sınırlandırılmaya çalışılması, bireylerin ekonomik hak ve
özgürlüklerinin korunması açısından şüphesiz önem taşımaktadır. Çünkü
devletin sınırsız bir şekilde bu yetkilere sahip olması durumunda, bireylerin
ekonomik hak ve özgürlükleri üzerinde baskı oluşacak ve bireylerin tasarruf
etme veya yatırımda bulunma tercihleri zorunlu olarak olumsuz yönde
etkilenecektir. Örneğin, vergileme dışında, borçlanma üzerine sınır
konulmaması sonucunda devlet olağan gelir kaynaklarını arttırma çabası
içine girmeden, yoğun olarak borçlanma ile finansman tercihinde bulunarak
daha büyük boyutlarda mali disiplinsizlik sorunları ile karşı karşıya
kalabilmektedir. Nitekim devletin aşırı derecede borçlanmaya başvurması,
ağır faiz yükü ile birlikte alınan borç anaparalarının ödenmesini
gerektirmekte ve bu da zaten normal gelirleri yetersiz olan bir devletin, borç
ödemek için yeniden borçlanmasına yol açarak, borç-faiz darboğazına
girmesine neden olmaktadır. Tüm bu kısır döngünün etkileri, sonuçta
bireyler tarafından hissedilmektedir. Hem söz konusu borçların ödenmesi
amacıyla bireyler devlete daha fazla vergi ödemek zorunda kalabilmekte,
hem de devletin yerine getirmesi gereken kamu yatırımlarından mahrum
kalarak refah seviyelerinin giderek gerilediğini görmektedirler.
Mali disiplinsizlik sorununun temel nedenlerini ortaya koyarak çözüm
yönünde “Anayasal Denk Bütçe Yaklaşımını“ incelemeyi amaçlayan “Mali
Disiplinin Sağlanmasında Anayasal Denk Bütçe Yaklaşımı ve Türkiye’de
Uygulanabilirliği” başlıklı çalışmamızın birinci bölümünde öncelikle mali
disiplin ve bütçe denkliği kavramları üzerinde durularak, bir ülkede mali
disiplinsizliğin boyutlarının tespiti ve bu doğrultuda gerekli tedbirlerin
alınması açısından büyük önem taşıyan bütçe açığı ölçüm yöntemleri
hakkında bilgi verilmiş, arkasından gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde
mali disiplinsizliğin kaynağını oluşturan başlıca nedenler ve boyutları ele
alınmaya çalışılmıştır. Daha sonra ise, özellikle son yıllarda gerek gelişmiş
2