MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

harcama azalışları yoluyla bütçe fazlası oluşturmayı önermektedir 124 .
Bununla birlikte, bu tür ince ayarlı mali politikaların uygulanma olanağı ve
elverişliliği, katı bir denk bütçe kuralının uygulanması durumunda ortadan
kalkabilecektir.
Denk bütçe yasaları fikrine karşı ortaya atılan ve Barro (1979) ile
Lucas ve Stokey (1983)’e ait olan ikinci teorik argüman, bütçe açıklarının
vergiyi düzleştirme teorisi (the tax smoothing theory of budget deficits) dir.
Bu teoriye göre, bütçe açıkları ve fazlaları vergilemenin bozucu etkisini
düzleştirmek (ortadan kaldırmak) için kullanılmalıdır. Bu nedenle bütçe
açıklarına, harcamaların geçici olarak yüksek olduğu örneğin savaşlar, doğal
afetler, acil durumlar vb. gibi durumlarda veya gelirlerin geçici olarak düşük
olduğu örneğin durgunluk esnasında izin verilmelidir. Ancak, her yıl denk
bütçe öngören bir yasa, bütçe açıkları ve fazlalarının optimal vergi
düzleştirme politikasını yürürlüğe koymak için gerek duyulan bir “tampon”
olarak kullanılmasını aşırı derecede sınırlandıracaktır 125 .
Yukarıda bütçe kurallarına yönelik teorik argümanlar hakkında bilgi
verilmeye çalışılmıştır. Görüldüğü üzere, mali disiplinin sağlanması
amacıyla denk bütçe kuralı da dahil olmak üzere çeşitli bütçe kurallarının
yürürlüğe konulmasını destekleyen ve eleştiren iki farklı teorik argüman söz
konusudur. Bu argümanları tamamlayıcı bilgi olarak özellikle denk bütçe
kuralı başta olmak üzere yürürlüğe konulan diğer bütçe kurallarını
değerlendiren amprik çalışmalara ve uygulama sonuçları ile yöneltilen
eleştirilere değinilmesi de konumuz açısından önem taşımaktadır.
2. Bütçe Kurallarına Yönelik Amprik Çalışmalar ve Eleştiriler
Uygulamaya konulan bütçe kuralları ve sonuçlarına yönelik olarak
yapılan çeşitli amprik çalışmalar ve uygulama sonuçları ile birlikte
eleştirilere de aşağıda sırasıyla yer verilmeye çalışılacaktır.
James Poterba (1994) ABD eyaletlerini inceleyerek mali şoklar
üzerinde durmuştur. Bu eyaletler değişik bütçe yasalarına sahiptir. Eyaletler
içinde katı, daha esnek veya hiç denk bütçe yasası olmayan eyaletler de
vardır. Fakat hiçbir eyalet yasa ile bütçe açığını devam ettirme isteğinde
değildir. Mali açıklar beklenmeyen gelirdeki düşüş veya harcamalardaki
124 Alberto ALESINA – Roberto PEROTTI, Budget Deficits and Budget Institutions,
NBER Working Paper Series, No: 5556, May 1996, s.4.
125 y.a.g.e., s.5.
407