MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

ile, iç borç anapara ve faiz ödemeleri karşılanamayacak duruma gelmiştir.
Bütçe açıklarının büyümesi, maaş ve ücretler seviyesinin gittikçe
artması iç talebin genişlemesine katkı sunarken, fiyat artışlarını daha da
hızlandırmış, dış ticaret açıkları büyümüş ve Türk Lirası hızla değer
kaybetmeye başlamıştır. İç ve dış dengelerin bozulması sonucunda yeni bir
ekonomik istikrar paketinin açılması gündeme gelmiş ve bu amaçla,
enflasyonu kontrol altına almak, ihracat düzeyini artırarak ödemeler
dengesini yeniden kurmaya çalışmak ve kamu gelirlerini artırıp kamu
harcamalarını kısmaya çalışarak bütçe dengesini kurmaya çalışmak için
çeşitli önlemler içeren 5 Nisan 1994 tarihli Ekonomik İstikrar Programı
uygulamaya konulmuştur 70 .
Ekonomik İstikrar Programının uygulamaya konulmasının ardından
çeşitli düzenlemelere gidilmiş ve bu kapsamda vergi gelirlerini artırıcı
önlemler de alınmıştır. Ekonomik Denge Vergisi ve Net Aktif Vergisi adı
altında bir kererye mahsus olarak uygulamaya konulan vergiler sayesinde
bütçe açıklarında nispi azalmalar kaydedilmiştir. Nitekim 1994 sonu
itibarıyla bütçe açığı/GSMH oranı % -3.9 olarak gerçekleşmiştir. Sonraki
yıllarda bütçe açıklarında yaşanan önemli artışlar sonucunda tekrar söz
konusu oranda gittikçe artan düzeyde yükselmeler yaşanmıştır. 1996 yılında
% -8.3 düzeyini bulan oran, borç maliyetlerinin artışı sonucunda kamu
harcamalarının kamu gelirlerinden hızlı artmasının sonucunda 1999 yılında
% -11.6’ya yükselmiştir. Kasım 2000 ve Şubat 2001 iktisadi krizlerinin
ardından bütçe dengeleri daha da bozulmuş ve söz konusu oran 2001’de % -
16.5’e tırmanmıştır. Maastricht Anlaşması bütçe açığı kriterinin %-3 olduğu
düşünüldüğünde, 2001 yılı oranının ne derece yüksek ve ciddi boyutlarda
olduğu dikkatleri çekmektedir.
Yaşanan krizlerin ardından Nisan 2001’de kamu maliyesinde disiplini
sağlamak ve birincil fazla yani faiz dışı fazla oluşturarak bütçe üzerindeki
borç yükünü hafifletmek amacıyla “Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı”
yürürlüğe konulmuştur. Bu kapsamda kamu mali yönetiminin yeniden
yapılandırılmasına yönelik olarak çeşitli düzenlemelere gidilmiştir.
Öncelikle 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi
Hakkında Kanun ve ardından 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol
70 Arslan SONAT, “Kamu Kesimi Finansman Açıkları ve Dış Denge”, X. Türkiye Maliye
Sempozyumu, 14-18 Mayıs 1994, Club Salima, Kemer, Antalya, s.201.
351