MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

İngiltere’de yürürlüğe konulan Mali İstikrar Yasası, İspanya’da uygulamaya
konulan Bütçe İstikrar Yasası gibi yasalar burada belirtilebilir.
Anayasal düzenlemelerin yanı sıra mali disiplinin sağlanması amacıyla
sadece yasal mevzuat düzenlemelerine başvuran diğer ülke örnekleri de
vardır. Bu ülkeler, anayasalarında bütçe denkliğini sağlamaya yönelik
hükümlere yer vermemiş olsalar da, yürürlüğe koydukları çerçeve bütçe
yasaları ile mali disiplinin sağlanması için oldukça önemli olan çeşitli mali
kuralları hüküm altına almış bulunmaktadırlar.
Türkiye’de kamu maliyesi alanında yaşanan mali disiplinsizliğin
temelinde ise, kamu harcama yapısının sağlıklı bir yapıya sahip olmaması,
etkin olmayan bir kamu gelir sisteminin varlığı ve bu olumsuzluklar
sonucunda özellikle 1990’lı yıllarda artış gösteren bütçe açıkları
yatmaktadır. Bütçe açıklarının artışında elbette en başta kamu
harcamalarının kamu gelirlerinden daha hızlı artmış olmasının etkisi vardır.
Bunun dışında ülkemizde bütçe açıklarına yol açan temel nedenleri yapısal
nedenler, mali ve kurumsal nedenler, ekonomik, siyasal ve sosyal nedenler
ile bütçe prosedüründen kaynaklanan nedenler şeklinde sınıflandırmak
mümkündür. Bu nedenler ise kendi içinde gelir kaynaklı nedenler ve
harcama kaynaklı nedenler olarak ikiye ayrılabilmektedir.
Ülkemizde düşük vergi kapasitesi, düşük vergi gayreti ve ciddi
büyüklükte bir kayıt dışı ekonominin var olması nedeniyle etkin olmayan bir
vergi sistemi mevcut olup, bu yüzden kamu gelirleri kamu harcamalarını
finanse etmede yetersiz kalmaktadır. Diğer yandan, kamu harcamaları etkin
ve verimli bir şekilde yapılamamakta gittikçe artan borçlanma ve bunun
sonucunda artış gösteren faiz ödemeleri ve bütçe prosedüründen
kaynaklanan nedenler gibi pek çok neden ülkemizde bütçe açıklarına yol
açmaktadır.
Türkiye’de mali disiplinsizliğin önlenmesi amacıyla geliştirdiğimiz
önerileri ise şu şekilde özetlemek mümkündür:
- Türkiye’de mali disiplinin sağlanması için öncelikle bütçe açıklarının
asgari seviyeye indirilmesi gerekmektedir. Bu ise hem harcamaları azaltıcı
hem de gelirleri artırıcı politikaların yürürlüğe konulması ile mümkün
olacaktır.
- İkinci olarak bütçe prosedüründen kaynaklanan nedenler tek tek ele
alınarak bu süreçten kaynaklanan ve mali disiplinsizliğe yol açan faktörler
429