MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

ütçe dışındaki hesaplarda toplanması son yıllara özgü bir uygulama
değildir. Bu amaçla oluşturulan ilk fonun kuruluş tarihi 1934’lere kadar
gitmektedir. 80’li yıllardan sonra topladıkları kaynaklar ve faaliyet
gösterdikleri alanlar itibarıyla fonlar bütçeyle yarışır duruma gelmiştir.
Bütçenin birlik ilkesinin dışına çıkılsa da bir çok ülkede fon
uygulamalarına rastlanılmaktadır. Çünkü, fon uygulamaları konsolide
bütçenin sahip oldukları bir takım dezavantajları bertaraf etmektedir. Fon
uygulamasına başvurma nedenleri şu şekilde sıralanabilir 54 :
-Katı olan bütçeleme ilkelerinin mali mevzuatın benzer katılıktaki
hükümleriyle desteklenmesi halinde yürütme organının görevleri
aksayabilmektedir. Fonlar yoluyla yönetimin üstlendiği görevleri zamanında
ya da zamanından önce bitirmesi, kamu kesiminde daha az dirençle gelir
sağlanabilmesi,
-Doğal afetler gibi, olağanüstü durumlarda kamu hizmetlerinin
gerektirdiği hızlı karar verme ve uygulama zorunluluğuna ve bütçe
kurallarına uymaması,
-Bir yıldan fazla bir süreye yayılabilecek, önceden tahmin edilemeyen
ve hesaplanmalarında özellik gösteren hizmetlerin varlığı,
-Ülkedeki bütçe kaynaklarının dışına çıkmak, kaynak yetersizliklerini
başka gelirlerle destekleyerek bazı kamu hizmetlerini yerine getirebilmek,
-Uluslararası ticarette GATT’ın koyduğu sınırlamaların, ithalatta
gümrük vergisi yerine fon uygulanarak aşılmaya çalışılmasıdır.
Ancak, söz konusu fon sisteminin sakıncalı yönleri de göz ardı
edilmemelidir:
-Bütçe sistemimizin temel ilkelerinden olan “bütçe birliği” ve “adem-i
tahsis” prensiplerine ters düşmesi,
-Harcamalarda disiplini ortadan kaldırarak israfa yol açması,
-Kamu kaynakları ile finanse edilen mal ve hizmetlerde hizmet
önceliği olmayan bazı mal ve hizmetleri ön plana çıkarması,
-Hazinenin nakit denetimini ve birliğini ortadan kaldırması,
54 Nihat EDİZDOĞAN, Kamu Bütçesi, Uludağ Üniversitesi İ.İ.B.F., Uludağ Üniversitesi
Basımevi, Bursa 1989, s. 43-44.
321