MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

Şekil 9’dan da anlaşılabileceği gibi, dış tasarruflar, yabancıların yurtiçi
ekonomiden harcamalarının üzerinde elde ettikleri gelir fazlasıdır. Bu,
ödemeler dengesindeki cari işlemler açığına (current account deficit) eşittir.
Özel tasarruflar, GSMH eksi (-) vergiler ve özel tüketime eşittir ki bu da özel
gayrisafi milli tasarruf bileşenini vermektedir. Kamu tasarrufu, kamu cari
gelirlerinin kamu cari giderlerini aşan kısmından oluşmaktadır ve bu nedenle
kamu açığı, “kamu yatırımları – kamu tasarrufları” olarak belirtilebilir.
Dolayısıyla ilk eşitlik, yukarıdaki kutuda gösterildiği gibi yeniden
yazılabilir. Kamu açığı, yatırımda bulunmaktan daha fazla tasarruf eden bir
yurtiçi özel sektör tarafından veya bir yurtdışı cari işlemler açığı tarafından
denkleştirilmelidir. G – T = S – I + (X – M) eşitliğinin sol tarafı bize, kamu
kesimi bütçe açığını; sağ tarafı da, özel sektör tasarruf fazlası ile dış tasarruf
toplamını ifade etmektedir. Diğer bir deyişle kamu açığı, özel sektör tasarruf
fazlası (S – I) ile cari işlemler açığı (X – M) toplamına eşit olmaktadır.
Sonuç itibarıyla, bir ekonomide ihtiyatlı mali açık, özel tasarrufların
seviyesi, arzulanan özel yatırımlar seviyesi ile birlikte arzu edilen cari
işlemler açığına bağlı olmaktadır 86 .
g. Toplam Talep Üzerindeki Etkiyi Yansıtan Bütçe Açığı
Toplam talep üzerindeki etkiyi yansıtan bütçe açığı tanımı, tabii olarak
genişletici veya daraltıcı açık olarak da adlandırılabilir. Bu açık tanımı, hem
GSMH hem de ödemeler bilânçosu üzerindeki ilk-halka etkileri yansıtır 87 .
Bütün yurtiçi kamu gelirlerinin (borçlanma hariç) satın alma gücünü ve
toplam talebi azalttığı, bütün harcamaların toplam talebe ilaveler yaptığı,
yurtiçi borçlanmanın herhangi bir etkiye sahip olmadığı ve dış gelirlerin
ekonomiye ilave kaynaklar sağladığı varsayımları altında,
genişletici/daraltıcı açık, toplam harcamalar ile yurtiçi cari gelirler ve
yurtdışı gelirlerin toplamı arasındaki farka eşit olacaktır. Kapalı veya
hükümetin dışarıdan borçlanmadığı bir ekonomide genişletici açıkla toplam
(genel) açık birbirine eşit olacaktır 88 . Bu ifadeleri teknik olarak şu şekilde
yazdığımızda;
Genişletici / Daraltıcı Açık = Toplam Harcamalar – (Yurtiçi Cari
Gelirler+Yurtdışı Gelirler)
olacaktır. Kapalı bir ekonomide ise aşağıdaki eşitlik geçerli olacaktır.
86 THE WORLD BANK, a.g.r., s.58.
87 ASLAN, a.g.e., s.19.
88 CHELLIAH, a.g.m., ss.751-752.
62