MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

Yukarıdaki tablolar incelendiğinde, 1993 yılında sosyal güvenlik
kurumları açığının konsolide bütçe giderlerine oranı % 3 iken, bu oranın
yıllar itibarıyla artarak krizlerin de etkisiyle 2004 yılı itibarıyla yaklaşık %
10’lara kadar yükseldiği göze çarpmaktadır. Sosyal güvenlik açıklarının
konsolide bütçe giderleri içindeki payı arttıkça aynı zamanda bu kurumlara
yapılan tranferler de rakamsal düzeyde artış göstermiştir. Sosyal güvenlik
kurumlarına bütçeden yapılan transferlerin dağılımına bakıldığına, en yüksek
payı Emekli Sandığı ve SSK’nın aldığı görülmektedir. Bağ-Kur ise, 2000
yılı sonrasında ikinci büyük payı alır hale gelmiştir. Toplam itibarıyla, sosyal
güvenlik kurumlarının bütçeden aldıkları pay 1995 yılında % 6,28 iken, son
yıllarda bu oranın artarak %14’ler seviyesine ulaştığı gözlenmektedir.
5. Bütçe Dışı Fon Uygulamaları
Fon kavramı, “belirli bir amacın veya birbirine yakın amaçlar
grubunun gerçekleştirilmesi için, belirli kaynakların toplandığı ve
harcandığı, bütçe içi veya bütçe dışı kamusal nitelikli özel bir hesap” olarak
tanımlanabilir 52 .
1980 sonrası kamu maliyesine bakıldığında, kaynak tahsisinde önemli
işlevi olan bütçe yasasının, kamu gelir ve giderlerini tam olarak
yansıtmadığı, bütçe dışı araçların çoğaldığı ve kapsamının büyüdüğü,
parlamentonun yetkilerinin bir kısmının yürütme organına devredildiği, bu
nedenle mali disiplinin bozulduğu görülmektedir. Bu süreçte mali
sistemimizi bütçe birliğinin bozulması açısından en fazla etkileyen fon
uygulamaları olmuştur. Bunlar, ayrı kamu tüzel kişilikleri, özel harcama
usulleri, bilinen denetim süreçlerinin ve temel mali yasaların dışına
çıkışlarıyla da Türk kamu mali sisteminde ayrı bir “fon maliyesinin”
doğmasına neden olmuşlardır. 1980’lerde bütçe dışına çıkarma eğilimlerinin
mali aracı olan fonlar, bütçe açıklarının büyüme eğilimi gösterdiği 1990’lı
yıllarda yarattıkları mali disiplinsizlik, konsolide bütçe büyüklükleri
karşısında ulaştıkları boyutlar ve dış finans kurumlarının Türkiye’yi izleme
güçlüklerinden kaynaklanan tepkiler doğrultusunda fonların yeniden bütçe
içine alınmaya çalışıldığı görülmektedir. Bu doğrultudaki kararlılık 1999
yılında IMF’ye sunulan Niyet Mektubunda da teyit edilmektedir 53 .
Kamusal nitelikli bazı gelirlerin özel amaçlar için kullanılmak üzere
52
OYAN - AYDIN, a.g.e., s.113.
53 DPT (2000), a.g.r., s.31.
320