MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

Uygulamaya konulacak mali kuralların, kendilerinden beklenen
hedeflere ulaşmada etkin olabilmeleri için bazı temel özelliklere (iyi
tanımlanmışlık, şeffaflık, basitlik, esneklik, uyumluluk vb.) sahip olmaları
gerekmektedir. Aksi takdirde, belirli mali amaçları gerçekleştirmek için
yönetim birimleri tarafından uygulamaya konulan mali kurallar, bu amaçları
gerçekleştirmede gereken desteği veremeyecek ve dolayısıyla uygulanan
mali politikada amaç-araç ilişkisi tam anlamıyla kurulamayacağından
sorunlar ortaya çıkacaktır.
Bir ülkede mali disiplinin sağlanmasında mali kurallarla bezenmiş
mali reformun uygulanması önemlidir. Mali kurallar, mali disiplinin
sağlanmasını kolaylaştırıcı bir etkiye sahiptir. Bu nedenle, uygulanacak mali
reform kapsamında mali kuralların etkinliği göz ardı edilmemeli ve mali
sorunların çözümüne yönelik ve uygulayıcılar açısından yaptırımı olan mali
kurallara yer verilmelidir.
Uygulamada mali kurallar içinde en çok denk bütçe kuralı, bütçe
açığına, borçlanma miktarına ve borç stokuna sınır konulması kuralı ile
vergilendirmeye sınır konulması kuralından yararlanılmaktadır. Söz konusu
mali kurallar anayasal ya da yasal zemine dayandırılarak uygulanmaktadır.
Ekonomi ve maliye ile ilgili kural ve kurumların da anayasa içinde yer
alması düşüncesi, Batı’da Anayasal İktisat adı verilen yeni bir
disiplinlerarası çalışma alanının ortaya çıkması ve gelişmesi ile birlikte önem
kazanmıştır. “Anayasal İktisat” , siyasi iktidarları, ekonomik yaşama
müdahale etmek istedikleri zaman ne gibi anayasal sınırlarla kısıtlamanın
gerekli ve yararlı olduğunu araştıran bir bilim dalıdır. Kısaca, Anayasal
İktisat, doğrudan doğruya siyasi iktidara yönelik sınırlamalarla
ilgilenmektedir.
“Anayasal İktisat Teorisi”, temel olarak iki ayrı çağdaş iktisadi
düşünce okulunun “ekonomik anayasa” yaklaşımları kapsamında ele
alınmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri’nde “Virginia Politik İktisat
Okulu” ve Almanya’da “Freiburg İktisat Okulu” mensuplarının, ekonomik
anayasa konusunda farklı bakış açıları çerçevesinde önerileri bulunmaktadır.
Bu önerilerden denk bütçe anayasası, mali anayasa içinde en önemli
alanlardan birini oluşturmaktadır. Özellikle Virginia Politik İktisat Okulu
Anayasal iktisat taraftarlarına göre, Keynesyen iktisadın denk bütçe yerine
telafi edici bütçe ve devri bütçe yaklaşımlarını benimsemesi çağdaş
427