MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

yönetilmiş bulunmaktadır. Ekonomik ve siyasi istikrarsızlığın sürekli olarak
ülke gündeminde olması durumunda anayasal denk bütçe ilkesinin
uygulanabilirlik düzeyi de önemli ölçüde sarsılmaktadır.
İkinci olarak, bilindiği üzere anayasal denk bütçe kuralının anlamı
gelir ve giderlerin birbirine denk olması gerektiğinin anayasada hüküm altına
alınmasıdır. Böyle bir kuralın anayasada hüküm altına alınmasından önce
bütçe büyüklükleri itibarıyla mevcut durumun titizlikle gözden geçirilmesi
gerekmektedir. Bu kapsamda mevcut durum itibarıyla kamu gelir ve
giderleri birbirine denk olmasa da bütçe açığının merkezi yönetim bütçesi
itibarıyla oldukça düşük seviyede seyretmesi önemli olmaktadır. Aksi
takdirde kuralın uygulanma sonuçları daha ciddi sorunların yaşanmasına yol
açabilecektir. Örneğin 2004 yılı itibarıyla konsolide bütçe dengesinin
GSMH’ya oranı % -7.1 olarak, 2005 yılında ise azalış göstererek % -2
oranında gerçekleşmiştir. Anayasal denk bütçe ilkesinin uygulamadaki
başarısı şüphesiz bütçe birliği ilkesinin sağlanması ve bütçe kapsamı dışında
hiçbir harcama kaleminin bulunmaması ile daha doğru olarak ölçülebilir.
Yoksa faiz dışı bütçe fazlası hesaplanma tekniğinde olduğu gibi bir kısım
bütçe harcamalarının bütçe dışına çıkarılması suretiyle denk bütçe
hazırlamak ve uygulamak imkansız olmayacaktır.
Anayasal denk bütçe ilkesinin başarılı olarak uygulanabilmesi için
kamu sektörü borç stoğunun da düşük tutarda olması önemlidir. Çünkü bir
ülkede kamu kesimine ait borç stoğunun yüksek tutarlarda seyretmesi bütçe
üzerindeki faiz yükünün de önemli düzeylerde olduğunun bir göstergesidir
ve vadesi gelen borçların anapara ve faizleri ile birlikte geri ödenmesi
gerekmektedir. Bunların ödenmesi ise kamu gelirleri ile yapılacağı için,
vergi gelirlerinin yetersiz olması durumunda refinansman politikası ile tekrar
borçlanmaya başvurulması zorunlu hale gelebilmektedir. 2005 yıl sonu
itibarıyla Türkiye’de merkezi yönetim toplam borç stoğu tutarı 331.2 milyar
YTL’dir. Bunun % 73.9’u iç borca, % 26.1’i ise dış borca aittir. Merkezi
yönetim toplam borç stoğunun GSMH’ya oranı ise 2005 yılı itibarıyla %
68.1 oranında gerçekleşmiştir. Her nekadar bu oran % 60 olan Maastricht
Anlaşması kriterine yaklaşmış olsa da yine de bir ülke ekonomisi için ciddi
bir yük oluşturmaktadır.
Şüphesiz bir ülkede anayasal denk bütçe ilkesinin uygulanabilirlik
kriterleri içinde en önemlilerinden birisi ise, iktidardaki hükümetlerin bu
mali kuralı anayasada hüküm altına almaları konusunda istekli olmalarıdır.
415