MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

doğurmamalıdır. Devletin göreceği işler pek çok ise de, bu vazifelerden
bazıları ancak kısmen yerine getirilebilecektir. Bu vazifelerin yerine
getirilmesi Devletin iktisadi gelişmesi ve mali kaynakları ile oranlı olacaktır.
Meselâ, işsizlik sigortasının tam ölçüde gerçekleştirilebilmesi şüphesiz ki
memleketimiz için yakın bir istikbalde beklenemez. İşte bu madde hükmü,
prensip olarak tanınan sosyal ve iktisadi hakların fiilen gerçekleşmesinin,
realitelerle sınırlı olduğunu ifade etmektedir.” 97
Yukarıdaki 53. maddenin gerekçesinden de görüleceği üzere, sosyal
devletin gereği olarak yüklenilen sorumluluklar ancak ekonomik büyüme ve
Devletin mali kaynakları ile orantılı olarak yerine getirilebilir. Bu madde
hükmüne uymayarak, mevcut mali kaynaklar ile orantısız bir şekilde
yükümlülük altına girilmesi mali disiplinsizliğin temel nedenini oluşturan bir
etken olacaktır. Günümüzde borçlanma, ne var ki, Anayasada ifade edilen
“mali kaynaklar” içinde olağan bir gelir kaynağı olarak görülmeye
başlanmıştır. Halbuki borçlanmanın getirdiği ilave yükler sonucunda söz
konusu madde gerekçesinde de ifade edildiği üzere, “Devletin hiçbir şey
yapamaz duruma düşmesi” gündeme gelebilmekte ve bu sonucun ortadan
kaldırılması çok zor olabilmektedir.
1961 Anayasasının 61. maddesi; “Herkes kamu giderlerini karşılamak
üzere, mali gücüne göre vergi ödemekle yükümlüdür. Vergi, resim, harç ve
benzeri mali yükümlülükler kanunla konulur” hükmüne yer vererek, 1924
Anayasasından farklı olarak vergilerin ödeme gücüne göre alınması ilkesine
yani iktidar ilkesine işaret etmiştir. 94., 126., 127. ve 128. maddelerde ise
açık olarak bütçe konusuna yönelik hükümlere yer verilmiştir. Bu hükümler
de bütçe kanununun hukuki yapısını ve yasama organındaki işleyiş sürecini
düzenleyerek, bütçe kanun tasarısının önce TBMM’ne sunulmasını ve bütçe
tasarısına “Milli Bütçe Tahmin Raporunun” eklenmesini öngörmüştür.
94’üncü maddede yer alan “Milli Bütçe” terimi önem taşımaktadır.
Özellikle, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Batıda geniş ölçüde kullanılmaya
başlayan “Millî Bütçe”, memleketimiz için yeni bir kavramdır. Millî bütçe,
resmi ve özel sektör dahil, bütün ekonomide, bir yıllık devre zarfında
yapılacak harcamalarla, yekûn kaynakların tahminini ihtiva eden bir
vesikadır. Böylece, yekûn mal ve hizmet arzı ile, muhtemel harcamalar
97 Kâzım ÖZTÜRK, Son Değişiklikleriyle Gerekçeli Anayasa Karşılaştırmalı Gerekçeler
ve İlgili Mevzuat, Bilgi Yayınevi, Ekim 1971, s.105.
371