MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

Sene
Varidat Cetveli (Akçe) Masraf Cetveli (Akçe)
1565 183.088.000 189.657.000
1654 500.711.492 669.699.556
1660 581.280.828 593.604.361
1888 18.091.597 (lira) 19.219.902 (lira)
1890 17.767.424 (lira) 18.285.015 (lira)
1902 19.763.965 (lira) 21.836.098 (lira)
1906 22.904.921 (lira) 23.493.445 (lira)
1920 51.388.626 (lira) 63.018.354 (lira)
Osmanlı Devletinde mali yapı genel olarak II. Viyana Kuşatması’nın
gerçekleştirildiği 1683 yılına kadar güçlü iken, 1683 yılı sonrası savaşların
da etkisiyle bozulmaya başlamış; yenilik hareketlerine, Tanzimata ve
Batılılaşma yönündeki çabalara rağmen bozulma devletin yıkılışına kadar
hızlanarak devam etmiştir 66 .
Osmanlı İmparatorluğu’nda geleneksel yapının çözülmesiyle başlayan
ve kronik gelir yetersizliği nedeniyle giderek büyüyen bütçe açıkları,
ondokuzuncu yüzyılın ikinci yarısından itibaren uluslararası şartların
elverişli olmasından yararlanılarak dış borçlar ile finanse edilmiştir. Tarihi
gelir yetersizliği konusu İkinci Meşrutiyet döneminde çözülmek istense de
başarılı olunamamıştır. İlk kez bu dönemde hukuki ve siyasi bir belge olarak
uygulama olanağı bulan “devlet bütçesi”, siyasal düzendeki bozukluklar ve
olağanüstü koşullar (savaş) nedeniyle kısa sürede, kontrolsüz ve düzensiz bir
niteliğe bürünmüş, bütçe açıkları hızla artmış ve bütçe belgesinin de hukuki,
mali ve siyasi önemi de kalmamıştır 67 .
B. Cumhuriyet Sonrası Dönemde Bütçe Dengesi
Osmanlı Devletinin dağılmasının ardından kurulan ve önemli düzeyde
mali yük devralan yeni Türkiye Cumhuriyeti Devleti, içinde bulunduğu
iktisadi ve mali sorunların ve bu sorunlarla mücadele etmede “kararlılığın”
66 TÜĞEN, a.g.e., s.16.
67 Nevin COŞAR, “Türkiye’de Bütçe Finansman Politikalarının Kısa Bir Değerlendirilmesi”,
Mülkiyeliler Birliği Dergisi, Cilt: XVIII, Sayı: 169, Temmuz 1994, s. 29.
340