MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

A. Virginia Politik İktisat Okulu ve Ekonomik Anayasa
Yaklaşımı
Virginia Politik İktisat Okulu, ABD’nin Virginia eyaletinde bulunan
Virginia Üniversitesi’nde ve daha sonra yine aynı eyalette bulunan George
Mason Üniversitesi’nde 1960’lı yılların başlarından itibaren olmak üzere
günümüze kadar çeşitli bilimsel araştırmalarda bulunan James M. Buchanan
ve Gordon Tullock başta olmak üzere, bir grup iktisatçının (Robert D.
Tollison, Viktor Vanberg, Richard E. Wagner, Charles Rowley, James
Gwartney, Geoffrey Brennan, Dennis C. Mueller, Thomas D. Willett,
Dwight R. Lee, Peter Bernholz) geliştirdiği fikirlerle ortaya çıkmış
bulunmaktadır. Virginia Politik İktisat Okulu’nun öğretisi, “Kamu Tercisi ve
Anayasal İktisat” olarak bilinmektedir. Kamu tercihi, kamusal karar alma
sürecinin ekonomik analizini yapan bir teoridir. Özel mallara olan tercihler
piyasa ekonomisinin konusunu oluştururken, kamusal mallara olan tercihler
kamu ekonomisi teorisinin konusunu oluşturmakta ve “kamu tercihi”, kısaca
kamu ekonomisini analiz eden bir araştırma alanı olarak ortaya
çıkmaktadır 28 .
Kamu tercihi teorisi, Nobel Ekonomi Ödülü sahibi kurucusu James M.
Buchanan tarafından ise şu şekilde tanımlanmaktadır:
Kamu tercihi teorisi, esas olarak ekonomi teorisinde oldukça ayrıntılı
analizler için geliştirilmiş araç ve yöntemleri almakta ve bunları politik
sürece ve kamu sektörüne uygulamaktadır. Kamu tercihi, siyasal karar alma
sürecinde rol alan kimselerin; örneğin, seçmenlerin, politikacıların ve
bürokratların davranışlarını gözlemlediğimiz veya gözlemleyeceğimiz
sonuçların bileşimi ile ilişkilendirmeye çalışmaktadır 29 .
Anayasal İktisat ise, Toplumsal Tercih Teorisi ve Kamusal Tercih
Teorisi olarak da dilimize geçmiş olan ve daha çok Kamu Tercihi Teorisi
olarak ifade edilen teoriden kaynaklanmıştır. Kamu Tercihi Teorisi, esas
itibarıyla kuralları, politik yaşama uygulayan bir bilim dalıdır. Diğer bir
ifadeyle, “politikanın ekonomik analizi”dir. Anayasal İktisat, kendine daha
dar bir inceleme alanı seçmiş ve “politik davranışları sınırlayan anayasal
hükümlerin nasıl olması gerektiği” konusunda yoğunlaşmıştır. Aralarındaki
28 Coşkun Can AKTAN, Ekonomik Anayasa, TİSK İnceleme Yayınları, Yayın No: 19,
Ankara, 1997, s.19-21.
29 Coşkun Can AKTAN, “Çağdaş İktisadi Düşünceler”, D.E.Ü. İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt: 5, Sayı:
1-2, Yıl: 1990, s.38.
132