MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

Mali reformlarda, mali disiplinin sağlanması için merkezi hükümet ve
ilgili mali birimlere verilen yetkiler çerçevesinde harcama ve borçlanma
yapılmasını düzenleyen resmi kurallar getirilmesi ve kurallara uyulmaması
halinde yaptırım uygulanması öngörülmüştür. Mali disiplinin sağlanmasında
yapılması gerekenler şu şekilde özetlenmiştir 146 :
-Devletin gelir ve giderlerinin bir yıldan daha uzun dönemler itibarıyla
tahmini ile buna bağlı olarak oluşturulacak bir makroekonomik istikrar
programı mali disiplinin sürdürülebilirliğine katkıda bulunacaktır.
-Makroekonomik istikrar, yani mali disiplin açısından mali kurallar
önem taşımaktadır.
-Devletlerin kamuya ilişkin tüm faaliyetlerinin ve bunlara yönelik
harcamaların bütçeye dahil edilmesi gerekmektedir. Bütçenin kapsamının
genişletilmesi mali disiplini sağlayacak ve kamuoyuna hesap verme
fonksiyonuna da katkıda bulunacaktır.
Ülkelerin mali yapılarında görülen bozulmalar mali politika kuralları
olarak bilinen ve mali disiplinin yasal ve anayasal yollarla sağlanması
şeklindeki fikirlerin ortaya çıkmasına ve bu fikirlere olan ilginin giderek
artmasına neden olmuştur. Söz konusu kurallar; hedefler, kurumsal içerikleri
ve uygulama yöntemleri açısından ülkelerin sistemlerine göre farklılıklar
göstermektedir. Mali disiplini sağlamaya yönelik olarak Alberto Allesina ve
Roberto Perotti tarafından yapılan çalışmada üç temel kural ortaya
konmuştur. Bunlar 147 ;
a-Sayısal Kurallar: Teorik açıdan sağlıklı bir mali disiplin için sayısal
hedeflerin mutlaka belirlenmesi gerekliliğini açıklayan bir kuraldır. Bu
düzenlemeye örnek olarak; AB’ye üye ülkelerin uymak zorunda oldukları
bütçe açığı ve borçlanmayı sınırlandıran Maastricht Kriterleri ile ABD’nde
bütçe açıklarının ortadan kaldırılıncaya kadar kademeli olarak azaltılmasını
hedefleyen bir düzenleme olan Gramm-Rudman-Hollings Yasası
gösterilebilir.
b- Usüle Yönelik (Prosedürel) Kurallar: Bütçe sistem ve prosedürünü
yasama kurumları ile yürütme kurumları ilişkileri bağlamında değerlendiren
yaklaşımlar hiyerarşik sistem ve collegial sistem (erk ve otoritenin eşit
146 GÜRSOY HÜRCAN, a.g.e., s.8.
147 ALLESINA – PEROTTI (1996), a.g.m., s.401-407.
110