MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

Reel bütçe açığı, enflasyonun bütçe kalemleri üzerinde meydana
getirdiği şişmeyi ortadan kaldırdığı için, nominal açıklara nazaran daha
anlamlı bir bütçe açığı ölçüsü olarak kabul görmektedir. Özellikle bir
ülkenin iç ve dış borçlarındaki dönemsel değişikliklerin ekonomi üzerinde
yarattığı gerçek etkilerinin ortaya konulmasında reel bütçe açığı ölçüsü
tercih edilmelidir 64 .
2. Özel Amaçlı Bütçe Açığı Ölçüm Yöntemleri
İstatistikî yayın ve dokümanlarda yer verilen açık verileri, bir önceki
başlık altında açıklanmaya çalışılan genel amaçlı açık yöntemleri ile
hesaplanan açık verileridir. Bu geleneksel açık tanımlarının yanı sıra, kamu
kesimi faaliyetlerinin ekonominin belirli bir yönü üzerindeki etkisini ölçmek
amacıyla alternatif açık göstergeleri geliştirilmektedir. Literatürde genel
amaçlı bütçe açığı ölçüm yöntemleri yanında geliştirilen özel amaçlı bütçe
açığı ölçüm yöntemlerinin oluşturulma gerekçeleri arasında, ya daha spesifik
kapsamda değerlendirmeler yapmak ya da bütçe politikalarını etkileyen
farklı unsurların söz konusu olduğu ülkeler açısından bu unsurların da
dikkate alınarak doğru değerlendirmelerde bulunulmasını sağlamak gibi
gerekçelerin yer aldığını ifade edebiliriz. Literatürde yer alan söz konusu
özel amaçlı bütçe açığı ölçüm yöntemlerini, sırasıyla aşağıdaki türler
itibarıyla irdeleyebiliriz.
a. Cari Hesapta Açık – Sermaye Hesabında Açık
Ekonomik sınıflandırmaya göre kamu harcamaları, cari harcamalar,
yatırım harcamaları ve transfer harcamaları olmak üzere üç gruba
ayrılmaktadır. Bu harcama gruplarından cari ve yatırım harcamaları ise,
üretim faktörü kullanmayı gerektiren ve dolayısıyla milli gelire katkıda
bulunarak gelir yaratabilen harcama türlerini oluşturmaktadır.
Üretim faktörü kullanıcı kamu harcamaları içinde bulunan cari
harcamalar, harcamanın yapıldığı dönemde tüketildiğinden, kamu kesimi
aktifleri içinde uzun süre yer almaz ve getiri sağlamaz. Bu nedenle, cari
harcamalarda açık vermek ciddi bir tehlike olarak görülmektedir. Buna
karşılık kamu tarafından gerçekleştirilen yatırım harcamaları, hem kamu
bünyesinde aktif birikime yol açar, hem de uzun dönemli bir getiri sağlar. Bu
özelliğinden dolayı, klasiklerden bu yana savunulan görüşe göre, ileriki
64
Robert EISNER, “Budget Deficits: Rhetoric and Reality”, Journal of Economic
Perspectives, 1989, Vol:3, No:2, s.78.
52