MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

PUB'leri tarafından hazırlanmakta, ikrazdan karşılanacak mal ve hizmet
alımlarıyla ilgili sözleşme PUB'un oluşturulduğu kamu kurumunun amiri
tarafından imzalanmaktadır.
Kamu Mali sisteminin saydamlığı bu gibi uygulamalar için söz konusu
olmamaktadır. Bu projelerde yapılan harcamaların büyük bir kısmı Devlet
harcamaları arasında görülmemiştir. Yalnız geri ödenen kredilerin bazı faiz
ödemeleri Bütçe'de gider olarak görünmüş, anapara ve bazı faiz ve kredi
masrafı ödemeleri Hazine bünyesinde ödeme olarak kayda alınmıştır.
Yukarıda özetle açıklamaya çalıştığımız bütçe dışı kamu harcama
alanları 1990’lı yıllarda, bu alanların mali disiplini bozan bütçe
kapsamındaki harcamalara göre daha büyük ekonomik değerlere ulaşması
sonucunu doğurmuştur. Bu kapsamda, 5018 sayılı Kanun ile 4749 sayılı
Kanun gibi temel düzenlemelerin sözkonusu harcama kalemlerinin bütçe
içinde işleyişini sağlayacak esnek mekanizmaların kurulması ve bunun da
yasal bir güvenceye kavuşturulması, mali disiplin ve mali saydamlığın
sağlanarak kamu mali yapısının etkin bir biçimde kurulmasına ve işlemesine
önemli bir katkı sağladığı ifade edilmelidir.
C. Kamu Gelirleri Sisteminden Kaynaklanan Nedenler
Kamu gelirleri, bir devletin temelde hükümranlık gücüne dayanarak
elde ettiği gelirlerden oluşmaktadır. Bu gelirler ise, başta vergi gelirleri
olmak üzere harçlar, resim ve şerefiyeler, para ve vergi cezalarından
oluşmaktadır. Bununla birlikte bir devletin teşebbüs gelirleri, bağış ve
yardımlar, borçlanma gibi hükümranlık hakkına dayanmadan elde ettiği
kamu gelirleri de mevcuttur. Türkiye’de kamu gelirleri ağırlıklı olarak
hazine, mahalli idareler, vergi daireleri, katma -özel- bütçeli idareler ve
KİT’ler aracılığıyla elde edilmektedir. Ancak ülkemizde mali disiplinsizliğin
nedenlerinden birini de kamu gelirleri sisteminde yer alan çeşitli sorunlar
bütünü oluşturmaktadır. Kamu gelirlerinin kamu harcamalarına paralel
olarak artamamasının temelinde kayıtdışı ekonomi, vergi denetim eksikliği,
çeşitli vergileme sorunları, vergiye karşı direnme (vergiden kaçınma, vergi
kaçırma), kamudaki gizli işsizlik, ücret dengesizliği gibi çeşitli sorunlar
ağırlıklı olarak yer almaktadır.
Tablo 31’de 1991 yılından günümüze kadar olan dönemde konsolide
bütçe gelirlerinin tahmin ve gerçekleşme rakamları ile tahminden sapma ve
yıldan yıla gerçekleşme artış oranlarına yer verilmektedir. Söz konusu
283