MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

orçlarına negatif bir reel faiz oranı uygulanması durumunda bütçe açığı
olması gerekenden daha düşük gözükebilmektedir. Bu ve benzeri
olumsuzluklara imkân vermemek için alınacak en sağlıklı tedbir, birincil
açığı hesaplamada faiz oranlarının ve diğer makro ekonomik göstergelerin
uzun dönem değerlerini esas almaktır 43 .
Birincil açık ölçüm yöntemine yöneltilen çeşitli eleştiriler de söz
konusudur. Faiz ödemelerinin enflasyon nedeniyle aşınan kısmını dikkate
almaması, birincil açık ölçüm yöntemine karşı yöneltilebilecek en önemli
eleştirilerden birisidir. Birincil açık ölçüm yönteminin diğer zafiyetleri ise
şunlardan ibarettir: Birincisi, birincil açık finansman bazında
hesaplanmaktadır. Dolayısıyla bu açık ölçüm yönteminin güvenilirliği de
büyük ölçüde kamu gelir ve harcamalarının kaydedildiği muhasebe
sisteminin etkinliğine bağlı kalmaktadır. İkinci olarak, hemen hemen her
ülkede işsizlik yardımları gibi hak kazanımları ile maaş ve ücretler gibi
devletin donmuş/olağan giderleri önceden tespit edildiğinden bu açık
yöntemi cari politikaların etkisini tam olarak ortaya koyamamaktadır 44 .
Faiz dışı açık (birincil açık) kavramı, ortalama borçlanma vadesi bir
yıldan uzun olan ekonomilerde cari yıl performansı hakkında net ipuçları
vermektedir. Ancak, ortalama vadenin çok düşük olduğu ülkelerde, kamunun
faiz yükünün tamamen geçmiş yıllarda yapılan borçlanmalardan oluşması
söz konusu değildir. Cari yılda oluşan faizlerin yüksek olduğu bir ortamda,
klasik faiz dışı açık tanımının ifade ettiği anlam sınırlı kalmakta ve cari yıl
kamu açığı performansını ölçme konusunda yeterli olamamaktadır 45 . Bazı
çalışmalarda söz konusu sakıncanın giderilmesi amacıyla “Kısmi Faiz Dışı
Açık (Kısmi Birincil Açık)” kavramı geliştirilmiştir. Bu yeni tanımda, bütçe
faiz ödemelerinden cari yıl içinde oluşanlar, faiz dışı denge tanımında kamu
harcamaları içine dâhil edilmektedir. Bütçe dışı kamu kuruluşları faiz
ödemelerinin cari-geçmiş yıl ayrımı yapılamadığı için, yeni tanım bütçe faiz
ödemeleri ile sınırlı tutulmaktadır. Bu yeni tanımı aşağıdaki şekilde formüle
edebiliriz:
Kısmi Faiz Dışı Açık = KKBG – Toplam Borç Faiz Ödemeleri + Cari
Yılda Oluşan Faiz Ödemeleri
43 Stanley FISCHER - William EASTERLY, “The Economics of the Government Budget
Constraint”, The World Bank Research Observer, July 1990, Vol:5, No:2, s.127-142.
44 ŞEN - SAĞBAŞ, a.g.e., s.9.
45 TÜRKKAN, a.g.m., s.552.
43