MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

yılında GSMH’nın binde 7’si kadar fazla vermiştir.
Tablodaki veriler incelendiğinde, KİT’lerin son yıllar itibarıyla mali
disiplinsizliğin genişlemesine değil, azaltılmasına katkı sağladığı ifade
edilebilir. Özellikle son yıllarda KİT borçlanma gereğinin azalışında yeniden
yapılanma sürecinde uygulanan politikalar sonucu, istihdam sayısı ve
giderlerine ilişkin maliyet azaltıcı önlemler ile buna paralel olarak dönem
kârlarındaki artışlar ve izlenen fiyat ve destekleme politikalarının etkili
olduğunu söylemek mümkündür. Ancak elbette ki, geçmiş yıllarda meydana
getirdiği ciddi zararlar da unutulmamalıdır. Bundan sonra KİT’lerin
finansman açığı oluşturmamasına dikkat etmek gereklidir.
3. Mahalli İdareler Açıkları
Milli sınırlar içinde yaşayan fertlerin genel ortak ihtiyaçları devlet
tarafından yapılan kamu hizmetleri ile karşılandığı gibi şehir, belde ve
köylerde fertlerin komşuca yaşamaktan doğan mahalli mahiyetteki müşterek
ihtiyaçları da devlet gibi birer kamu tüzel kişisi olan il, belediye ve köyler
tarafından yapılan kamu hizmetleri ile tatmin olunur. Bundan dolayı her
çağdaş toplumda kamu gelir ve giderleri yalnız devlet bütçesinde
görülenlerden ibaret olmayıp, önemli bir kısım kamu gelir ve giderleri de
özerk birer kamu idaresi olarak faaliyette bulunan ve özel birer mali hayata
sahip olan il, belediye ve köy bütçelerinde yer alır 37 . Bu nedenle, bir ülkenin
mali yapısı hakkında bilgi edinirken, merkezi idare maliyesi dışında aynı
zamanda mahalli idareler maliyesi ve kamu kesimi kapsamında yer alan
diğer kamu kurumları hakkında da bilgi sahibi olmak gerekmektedir.
Mahalli idareler kendilerine verilen kamu hizmetlerini yerine
getirebilmek için, devlet gibi, bir takım mal ve hizmetlere ihtiyaç duymakta
ve bu mal ve hizmetlerin finansmanı da para ile yapılmaktadır. Bu paraların
ödenmesi mahalli kamu giderlerini doğurmaktadır. Mahalli idareler bu
giderleri vergi, resim, harç, emlak ve teşebbüs hasılatı yolu ile fertlerin gelir
ve servetlerinden bir kısmını almak suretiyle ödemektedirler. Gerekli
durumlarda devlet gibi borçlanmaya da başvurabilmektedirler 38 . Ülkemizde
de, mahalli idareler görevlerini yerine getirirken gelirlerinin yetersiz olması
durumunda borçlanmayı bir finansman kaynağı olarak kullanabilmektedirler.
37 İsmail Hakkı ÜLKÜMEN, Mahalli İdareler Maliyesi, Ajans Türk Matbaası, Ankara
Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Yayın No: 103/85, Ankara, 1960, s.1.
38 Metin MERİÇ - Mustafa SAKAL, Yerel Yönetimler ve Finansmanı, Birleşik Matbaacılık
Ltd. Şti., İzmir, Mart 2005, s.15.
303