MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

Türkiye’de mali disiplinsizliğin temel nedenlerinden birini oluşturan
kamu harcama yapısından kaynaklanan nedenler kapsamında incelenmesi
gereken diğer bir olgu da, “Bütçe Kapsamı Dışında Kalan Kamusal
Harcama Alanları”nın mevcudiyetidir.
Siyaset rekabet sürecinde doğan yükümlülüklerin gerçekleşmesini
bütçe sistemi düzenlemektedir. İyi bir bütçe sistemi, makroekonomik
istikrarı sağlama, kaynak dağıtımında etkinliği ve hizmet üretiminde
verimliliği özendirme ve hesap verme hedeflerini kapsayan, bunun işleyiş
mekanizmalarını kuran ve bu hedeflere de ulaşabilen bir bütçe sistemidir.
Geçmişte Türkiye’de bütçenin kapsamı oldukça dar olmuş ve kamu
tarafından dağıtılan kaynakların sadece bir bölümü kaydedilmiştir.
Bütçe, kamusal faaliyetlerin ancak dar bir bölümünü kapsamış ve
bütçe dışında olmakla birlikte kamu harcaması niteliğinde olan harcamaların
bütçe ile ilgisini kurarak görmek mümkün olmamıştır.
Bütçe kapsamı dışında kalan kamusal harcama alanları dolaylı ve
dolaysız harcama alanları şeklinde bir sınıflandırmaya tabi tutulmaktadır. Bu
şekilde sınıflandırılan iki harcama alanı ile ilgili temel yaklaşım şu şekilde
ortaya konmaktadır 14 :
a) Dolaylı harcamaların her ne şekilde olursa olsun mutlaka bütçe ile
ilgisinin kurulması ve bütçe içinde yer alması gerekmektedir. Bütçeyi
doğrudan etkileyen bu nitelikteki harcamalar özellikle saydamlığın
sağlanması amacıyla önem taşımaktadır.
b) Dolaysız harcamaların bütçe ile ilişkisi ise mevcut yapı veri
alınarak üç yolla sağlanabilir;
- Birincisi, doğrudan kamu malı veya kamu hizmeti ifa eden ve bütçe
dışında yer almasının tutarlı bir gerekçesi bulunmayan kuruluşların, bütçe
içine alınması, (ayrı bir kuruluş veya ilgili kuruluş bünyesinde).
- İkincisi, kuruluş amacı ve işleyiş itibarıyla (konu olan mal ve
hizmetin niteliği, pazarın yapısı gibi) konsolide bütçe dışında faaliyet
göstermesi gereken kuruluşların, bütçe dışında yer almakla birlikte bütçeyle
somut bir şekilde ilgisinin kurulması (ilgili kuruluş bütçesi altında
gösterilmesi) ve mali raporlama suretiyle kuruluşun mali ve finansal
14
DPT, Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Kamu Mali Yönetiminin Yeniden
Yapılandırılması ve Mali Saydamlık Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Mart 2000, s.29.
274