MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

Sonuç itibariyle Anayasamıza “denk bütçe” mali kuralının konulabilmesi
iktidardaki hükümet ve TBMM’nin yetkisi dahilindedir. Bu nedenle
öncelikle iktidarın bu konuda istekli ve uygulama itibarıyla da kararlı olması
önemlidir. Ancak ülkemizde ise hükümetler kamu harcamalarının
sınırlandırılması hususunda çoğunlukla isteksiz davranmaktadırlar. Bu
noktada hatırlatmak istediğimiz diğer bir husus ise şudur ki; daha öncede
incelendiği üzere, 1982 Anayasamızın 65. maddesi “Devletin iktisadi ve
sosyal ödevlerinin sınırları” başlığı altında düzenlenmiş bulunmaktadır. Bu
madde hükmüne göre; “Devlet, sosyal ve ekonomik alanlarda Anayasa ile
belirlenen görevlerini, bu görevlerin amaçlarına uygun öncelikleri gözeterek
malî kaynaklarının yeterliliği ölçüsünde yerine getirir”. İfade olarak tam
anlamıyla anayasal denk bütçe ilkesi olarak tanımlayamasak da bu hüküm
aslında anayasal bir mali kural niteliğindedir. Ancak uygulama sonuçları
itibarıyla bakıldığında ülkemizde devletin sosyal ve ekonomik alanda
Anayasa ile belirlenen görevlerini özellikle 1980 sonrası dönemde mali
kaynaklarının oldukça üzerinde yerine getirdiği görülmektedir.
Yukarıda sayılan kriterler dışında, anayasal denk bütçe kuralının
uygulama başarısı, bu kuralın anayasal hüküm haline getirilmesinin ardından
kolayca değiştirilememesidir. Türkiye’de ise 1982 Anayasası üzerinde bu
güne değin on bir kez değişiklik yapılmış bulunmaktadır. Bununla birlikte
Anayasamızda hüküm altına alınan bir denk bütçe kuralının, bu hükmü
yürürlüğe koyan iktidar hükümetinin yerine gelen diğer hükümetlerce de
benimsenerek devam ettirilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde gerekli oy
kuralının sağlanması ile anayasa değişikliğine gidilerek hükmün kaldırılması
gündeme gelebilir.
Tablo 50’de yer alan ve sırasıyla açıklamaya çalıştığımız kriterlere
Türkiye açısından tam uyum sağlandığı durumda bile daha önce yer
verdiğimiz eleştirilerin de dikkate alınarak değerlendirmeye tabi tutulması
önemlidir. Bununla birlikte önemli olan diğer bir unsur, hangi kural
uygulamaya konulursa konulsun o kuralı uygulayacak olanların “insanlar”
olduğu ve ancak belirli değerlere sahip insanların kuralları en doğru biçimde
uygulayacağıdır.
Anayasal iktisat yaklaşımına göre, kültürel bir gelişim süreci içinde
ortaya çıkan ahlaki sınırlamalar (mali basiret kuralları) Keynes tarafından
yıkılmıştır. Eğer mali basiret kuralları yavaş ve kendiliğinden gelişmek
zorunda ise, o zaman çözüm için az bir ümit vardır. Oysa, mali basiret
416