MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

devlet harcamalarının yapılması ve gelirlerin toplanması için yeni esaslar
getirilmiş; ayrıca harcamalarda tasarruf hedef alınmıştır.
- Usulü Muhasebe-i Umumiye Kanunu Muvakkati (1911): Günümüz
anlayışına göre, bir nevi kanun hükmünde kararname şeklindedir. 1927 tarih
ve 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunu’nun yürürlüğe konulmasına
kadar uygulanmıştır. Bu mevzuatta da, bütçe yılı olarak Mart başı – Şubat
sonu dönemi belirlenmiş ve bu şekilde uygulanmıştır.
Osmanlı Devleti’nde, yukarıda sırasıyla kısaca ele aldığımız ve bütçe
uygulamasına yönelik temel hükümler içeren yasal mevzuat, ilgili dönemin
bütçelerinin hazırlanmasına ışık tutmuştur.
2. Türkiye Cumhuriyeti Döneminde Anayasal Düzenlemeler
Çerçevesinde Devlet Bütçesine Yönelik Hükümler
Mustafa Kemal ATATÜRK’ün önderliğindeki Kurtuluş Savaşı
mücadelesinin zaferle sonuçlanmasının ardından, 29 Ekim 1923 tarihinde
bağımsız bir Türkiye Cumhuriyeti Devleti kurulmuş ve çağdaş batı uygarlığı
seviyesine ulaşmak için gerekli düzenlemeler gerçekleştirilmeye
başlanmıştır. Bu çerçevede çıkarılan ve 1924 Anayasası olarak da bilinen
Teşkilat-ı Esasiye Kanunu ilk olarak yapılan düzenlemelerden birisi
olmuştur. 1924 Anayasası’nın ardından çıkarılan diğer anayasalar 1961 ve
1982 tarihli Türkiye Cumhuriyeti Anayasalarıdır. 1982 Anayasası halen
yürürlükte olan Anayasamızdır.
a. Anayasalarda Bütçe Hükümleri
Türkiye Cumhuriyeti Devletinin kurulmasının ardından çıkarılan 1924,
1961 ve 1982 Anayasalarında yer alan bütçeye yönelik hükümler hakkında
aşağıda sırasıyla bilgi verilmeye çalışılacaktır.
(1) 1924 Anayasasında Bütçeye İlişkin Hükümler
Cumhuriyet Hükümeti tarafından hazırlanıp TBMM’nce kabul edilen
491 sayılı Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, 1924 Anayasası olarak hem modern
hükümler içermekte hem de bütçe düzenine daha ayrıntılı yer vermektedir.
1924 Anayasası’nda yer alan gelir ile ilgili hükümler içeren maddeler;
84, 85, 95, 98 ve 100. maddeler; gider ile ilgili hükümler içeren maddeler;
18, 43, 56, 93, 95, 96, 98 ve 100. maddeler; doğrudan bütçe ile ilgli
hükümler içeren maddeler ise; 26, 35, 95, 96, 97, 98, 99 ve 101. maddelerdir.
365