MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

disiplinsizliğin temel nedenleri ve boyutları hakkında bilgi verilmeye
çalışılmıştır. Bir ülkede bütçe açıklarının kapatılması ve dolayısıyla mali
disiplinsizliğin giderilerek kamu maliyesinde disiplinin sağlanması açısından
önemli olan diğer bir konu ise “mali kurallar”dır. Aşağıda ayrıntısıyla
incelenmeye çalışılacağı üzere, mali disiplinsizlik sorununu gidermek
amacıyla pek çok ülkede çeşitli mali kurallar geliştirilerek uygulamaya
konulmuş bulunmaktadır. Çalışma konumuzun temelini oluşturan “anayasal
denk bütçe” ilkesi de uygulamada ve literatürde en çok tartışılan bir mali
kural olma özelliğini taşımaktadır.
II. MALİ KURALLAR
Bir ülkenin kamu maliyesinde mali disiplinin sağlanması amacıyla
çeşitli mali reformlar uygulamaya konmakta, bu mali reformlar ise ağırlıklı
olarak yasal ve anayasal düzenlemeler ile kendini göstermektedir.
Mali reformların uygulamaya konuluşunu gerekli kılan mali sebeplerin
başında, büyük boyutlara varan kamu açıkları ve buna bağlı olarak yükselen
Borç/GSMH oranı gelmektedir. Kamu reformlarının ortaya çıkışında sadece
mali sebepler etken olmamıştır. “Yeni Kamu Yönetimi” anlayışı, kamu
hizmetlerinin zamanında, belirli bir kalite ve optimal maliyet ile halka
ulaştırılmasını ve bunun için hizmet etkinliğinin arttırılması amacını
benimsemiştir. Aynı zamanda bu reformları getiren itici güçlerden biri de,
devletin üstlendiği rollerin yeniden tanımlanması ile birlikte devletin kapsam
ve boyutlarına açıklık getirilmesi gereğidir 113 . Uygulamaya konulan mali
reformların temelinde mali kurallar yer almakta ve devletin ekonomideki
payının azaltılması ile birlikte mali disiplinin daha rahat sağlanması
açısından da bu kurallar önem taşımaktadır.
Son yirmi yılda ülkelerin mali yapılarında görülen bozulmalar
literatürde “mali politika kuralları (fiscal policy rules)” olarak ifade edilen,
mali disiplinin yasal ve anayasal yollarla sağlanması şeklindeki fikirlerin
ortaya çıkmasına ve bu fikirlere olan ilginin giderek artmasına neden
olmuştur. Mali kurallar, parasal ve döviz kurlarına ilişkin kurallarla
karşılaştırıldığında, bu kuralların diğerlerine göre daha karmaşık ve değişken
oldukları görülmektedir. Mali kurallar, hedefleri, kurumsal içerikleri ve
113 Yasemin GÜRSOY HÜRCAN, Mali Disiplinin Sağlanmasında, Yasal Düzenlemelerin
Yeri, Önemi, Dünya Uygulamaları ve Türkiye Örneğinin İncelenmesi, Hazine
Müsteşarlığı Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Ankara, Ağustos 1999, s.6-7.
84