MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

B. Devri Bütçe Teorisi
İngiliz iktisatçı John Maynard Keynes’in bir konjonktür devresi
içindeki bütçe denkliği teorisi “devri bütçe teorisi” olarak ifade edilmektedir.
Devri bütçe teorisine göre bütçe, uygulandığı bir mali yıl içinde yani yıllık
temelde açık verebilir. Herhangi bir yılda savaş, doğal afet, ekonomik kriz
veya kalkınma nedeniyle kamu giderleri artış gösterebilir ve dolayısıyla
bütçe açık verebilir. Ancak bu durumdan korkmamak gerekir. Masraftan
kaçınılmamalı ve yatırım yapmaya devam edilmelidir. Sebep ortadan
kalkınca ve gerçekleştirilen yatırımlar verimli hale gelince, bütçe açıkları
kapanacaktır 9 .
Devri bütçe teorisi, iktisadi hayatta 7 ilâ 10 yıllık devrelerle düzenli bir
şekilde tekrarlanan buhranlar karşısında devletin kullanacağı mali araçlarla
iktisadi hayat üzerinde etkili olabileceği, bütçelerin konjonktürel mücadelede
etkin bir araç olarak kullanılabileceği düşüncesine dayanmaktadır. Bütçede
dengenin, bir yıl gibi kısa dönemde sağlanması yerine, iktisadi devreyi
kapsayan geniş bir zaman içinde gerçekleştirilmesi düşüncesi maliye
teorisinde önemli bir gelişme olarak görülmektedir 10 .
Devri bütçe teorisinin dayandığı temel varsayımları şu şekilde
sıralamak mümkündür 11 :
* Devri bütçe teorisi iktisadi devrenin devam süresinin açıklıkla ve
kesinlikle bilindiği varsayımından hareket etmektedir.
* İktisadi devrede refah ve depresyon aşamalarının süre ve yoğunluk
bakımından birbirine uygun düştüğü kabul edilen diğer bir varsayımdır.
* İktisadi hayatta iktisadi devrenin hangi aşamasında bulunduğumuz
hususunda açık teşhiste bulunulabilir.
Devri bütçe teorisi, bütçe dengesini yıllık olmaktan kurtarıp bir
devreye yaymakla beraber, iktisadi hayatın tam çalışma seviyesindeki
dengesini etkileyen faktörleri topluca ele almadığı için, rasyonel bir iktisadi
istikrar politikasının esasları belli oluncaya kadar geçici bir aşama olarak
kalmıştır. Bununla birlikte, teorinin yüksek bir istihdam düzeyindeki
9 SÖNMEZ, .a.g.e., s.33.
10 TÜĞEN, a.g.e., s.28-29.
11 İsmail TÜRK, Maliye Politikası, S Yayınları, Ankara 1988, s.323.
123