MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

“Anayasal bakış açısı, politikayı bir mübadele biçimi olarak gören
kalıptan veya araştırma programından kaynaklanır. Politikayı ıslah etmek
için, içinde politika oyununun oynandığı kuralları ıslah etmek veya reforma
tabi tutmak gerekir. Politikanın ıslahı için, iktidarlarını toplumsal çıkarlar
için kullanacak, ahlaki yönden daha üstün kimselerin seçilmesi gibi bir
öneriye yer yoktur. Bir oyun kuralları ile belirlenir ve daha iyi bir oyun,
ancak kuralları değiştirmek suretiyle elde edilir.” 32
Kamu Tercihi ve Anayasal İktisat Teorisinin bu üç temel varsayımını
sonuç itibarıyla şu şekilde özetlemek mümkündür 33 : Politika, ister seçmen
ister politikacı ve ister bürokrat olsun, bütün fertlerin “kişisel çıkar” nedeni
ve dürtüsü ile katıldıkları karmaşık bir mübadele biçimidir. Bu mübadelenin,
tıpkı piyasada meydana gelen mübadele gibi, katılan bütün fertlerin refahını
arttıran ve kendiliğinden sonuca ulaşan bir mübadele halinde olması gerekir.
Bunu sağlamanın çaresi ise; politikanın içinde cereyan ettiği yasal, kurumsal
ve anayasal çerçeveyi yeni baştan düzenlemektir. Böyle bir düzenlemenin ilk
başlayacağı yer de, “toplumsal uzlaşmayı” belirleyen anayasadır.
Anayasalara konulacak hükümlerle, politikanın ve politikacının, ekonomik
yaşamdaki hareket serbestisinin sınırlanması gerekir.
Kamu Tercihi teorisyenleri tüm bu varsayımlara dayanarak, siyasal
iktidarların ellerindeki güç ve yetkilerin mutlaka anayasal kurallarla
sınırlandırılması gereği üzerinde durmaktadırlar. Bu kapsamda, devlet
anayasasının bir bölümünü oluşturacak olan ekonomik anayasa içinde
hükümetlerin vergileme, harcama, borçlanma ve para basma yetkilerinin
sınırlandırılması savunulmaktadır. Diğer bir ifadeyle, Virginia Politik İktisat
Okulu mensuplarının ortaya koyduğu “ekonomik anayasa” yaklaşımının
temel amacı, kamu ekonomisinin düzen içinde işlemesi için gerekli olan
anayasal kuralların oluşturulmasıdır ve devletin, dolayısıyla siyasal
iktidarların esas olarak şu yetkilerinin anayasal normlarla sınırlandırmaya
tabi tutulması gereklidir 34 :
- Harcama yetkisinin sınırlandırılması,
- Vergileme yetkisinin sınırlandırılması,
- Borçlanma yetkisinin sınılandırılması,
32 James M. BUCHANAN, Liberty, Market and State-Political Economy in The 1980s,
New York University Press, 1986, s.22. (Aktaran: SAVAŞ, a.g.e., s.49.)
33 SAVAŞ, a.g.e., s.49.
34 AKTAN (1997), a.g.e., s.21-22.
135