MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

- Geleneksel Maliye Teorisi, hangi kaynakların vergilendirilmesi ve
bu kaynakların ne oranda vergilendirilmesi gerektiği, vergi yükünün
mükellefler arasında nasıl dağıtılacağı ve vergi gelirlerinin nasıl harcanacağı
gibi konuları pozitif ve normatif yönden inceler. Diğer bir deyişle, bu
konuları hem oldukları gibi hem de olması gerektikleri gibi ele alarak,
hükümetlere vergi ve harcama politikalarının nasıl olması gerektiği yolunda
“maliye politikası önerileri” sunmaktadır. Bu konuda Anayasal Maliye
Teorisinin görevi ise “Devletin vergileme gücünü nasıl kullanması ve bu
gücün nasıl sınırlanması gerektiğini araştırmak”tır.
- Geleneksel Maliye Teorisi siyasi iktidarın nasıl bir hukuki ve
kurumsal yapı içinde olduğu ile ilgilenmediği halde, Anayasal Maliye
Teorisi doğrudan doğruya siyasi iktidarın mali yönden nasıl bir hukuki ve
kurumsal yapı içinde olması gerektiği ile ilgilenmektedir. Diğer bir ifadeyle,
Klasik Maliye Teorisi “oyunun kuralları” ile ilgili değildir. Sadece, bu
kuralları bir çerçeve kabul ederek bu çerçeve içinde neler yapılabilir, onu
araştırır. Anayasal Maliye Teorisi ise, doğrudan “oyunun kuralları”nı ele
almakta ve bu kuralların nasıl, neden ve hangi “yeni kural”lar ile
değiştirileceğini araştırmaktadır.
Çalışma konumuzun ana unsurunu oluşturan “Anayasal denk bütçe”
kuralı ise, Anayasal Maliye Teorisi kapsamında ele alınmaktadır. Anayasal
iktisat taraftarlarının geliştirdiği Anayasal Maliye Teorisi’nin temelinde
devletin mali alandaki güç ve yetkilerinin sınırlandırılması amacıyla bir
Ekonomik Anayasa oluşturulması gerektiği yer almaktadır. Bu çerçevede
Anayasal denk bütçe ilkesi de Ekonomik Anayasanın bir yönünü
oluşturmaktadır. Bu konuları daha iyi kavrayabilmek için öncelikle Anayasal
İktisat Teorisi ve Ekonomik Anayasa Yaklaşımı hakkında genel bilgi
verilmeye çalışılacaktır.
III. ANAYASAL İKTİSAT TEORİSİ VE EKONOMİK
ANAYASA YAKLAŞIMI
Başta zorunlu ihtiyaçlarını gidermek için bir araya gelmiş insanlardan
kurulu her topluluğun bir düzene ihtiyacı vardır. Bu düzen, o toplumun
iradesinin bir ürünüdür ve toplum tarafından yürütülmektedir. Böyle bir
düzen içinde fertlerin toplumun bütünü ve öteki bireylerle olan ilişkileri belli
kurallara bağlanmıştır. İnsan toplulukları içinde en gelişmişi olan ve devlet
adı verilen kurumun gerçekleştirdiği amaçlar doğrultusunda kuruluş ve
126